Την Τετάρτη 17 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο του εορτασμού της Ευρωπαϊκής Ημέρας Γλωσσών, πραγματοποιήθηκε η ημερίδα για το επάγγελμα του μεταφραστή. Η ημερίδα κάλυψε διάφορους τομείς απασχόλησης των μεταφραστών, όπως τους εκδοτικούς οίκους, την ΕΕ, το ΥΠΕΞ, τα μεταφραστικά γραφεία, το κατ’ οίκον γραφείο, καθώς και την εκπαίδευση των μεταφραστών στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο και την δυνατότητα εξάσκησής τους μέσω της παραχώρησης εθελοντικών μεταφράσεων. Τέλος, είχαμε κι εμείς τη χαρά να παρουσιάσουμε τη δική μας μεταφραστική πρωτοβουλία, τη σελίδα μας http://yourtranslator.gr/.
Η μετάφραση, που είναι σημαντική τόσο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (βλ. μετάφραση τροπολογιών) όσο και για τα Γραφεία Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης Europe DIRECT (βλ. σεβασμός γλωσσικής ταυτότητας), συγκεντρώνει αυξημένο ενδιαφέρον στη χώρα μας όπου η ζήτηση μεταφραστικών σπουδών είναι μεγαλύτερη της προσφοράς, γεγονός που έχει οδηγήσει στην αύξηση των ιδιωτικών σχολών που εκπαιδεύουν μεταφραστές. Άλλωστε απαιτείται αναδιαμόρφωση του ακαδημαϊκού τοπίου με την προσθήκη περισσότερων γλωσσών, πιο εξειδικευμένου διδακτικού προσωπικού και νέων ειδών μετάφρασης (βλ. υποτιτλισμός, τοπική προσαρμογή). Μια ευχάριστη είδηση ήρθε από τις εκδοτικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Μετάφραση-Μεταφρασεολογία» (ΕΚΠΑ), καθώς ομαδικές εργασίες φοιτητών εκδόθηκαν και αμείφθηκαν, ενώ βρήκαμε πολύ ενδιαφέρουσα τη θεματολογία και άλλων εργασιών του ίδιου ΜΠ που εξέτασαν πολιτισμικές μεταβλητές στην μεταφραστική πρακτική (ζητήματα φύλου κ.ά.). Η εθελοντική μετάφραση σε ΜΚΟ παρέχει επίσης τη δυνατότητα απόκτησης εμπειρίας για τους ενδιαφερόμενους, με αίσθημα κοινωνικής προσφοράς και χωρίς άγχος.
Οι 3 σύλλογοι μεταφραστών που εκπροσωπήθηκαν και πήραν το λόγο παρουσίασαν το έργο τους και ζητήματα απασχόλησης των μεταφραστών στην Ελλάδα. Η εστίαση στην κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των μεταφραστών βρίσκεται στο επίκεντρο της δράσης της ΠΕΕΜΠΙΠ, ενώ η ΠΕΜ προσπαθεί να χαράξει τη δική της πορεία στο μεταφραστικό χώρο μέσα από την εξέλιξη του ιστορικού της συλλόγου. Ο ΣΜΕΔ, τέλος, ανέδειξε ζητήματα κακών πρακτικών μεταφραστικών γραφείων που διαμορφώνουν συνθήκες εκμετάλλευσης των μεταφραστών (δωρεάν εργασία υπό τύπον πρακτικής, χαμηλές αμοιβές σε έργα ΕΕ, καθυστέρηση καταβολής ή μη καταβολή αμοιβών, κ.ά.) και πρέπει να αντιμετωπιστούν συλλογικά και αποτελεσματικά.
Οι επιστημονικές και λογοτεχνικές εκδόσεις αποτελούν σημαντικό κομμάτι της απασχόλησης των μεταφραστών. Η μείωση των αμοιβών, η ετεροαπασχόληση και αφάνεια των μεταφραστών περιγράφουν την κατάσταση σε ένα χώρο όπου η βιβλιοπαραγωγή αυξάνεται, η αγγλική γλώσσα κυριαρχεί, η ποίηση οδηγείται στην αυτοέκδοση και το αναγνωστικό κοινό μειώνεται. Η διαδικασία έκδοσης, μέσα από τα διάφορα στάδιά της (μετάφραση, επιστημονική επιμέλεια, σελιδοποίηση, γλωσσική επιμέλεια, εκτύπωση και βιβλιοδεσία) περιβάλλεται από την ανάγκη εξισορρόπησης της μη επέμβασης στο πρωτότυπο και της υιοθέτησης ενός σύγχρονου λόγου με τη χρήση των κρατούντων όρων, παραμένει όμως πάντα η μετάφραση σε αυτό το πλαίσιο ένα έργο αναδημιουργίας. Η επιμέλεια στις επιστημονικές εκδόσεις έχει τις ειδικές δυσκολίες της, καθώς ενδιαφέρει η καλή ροή του λόγου και η χρηστικότητα του κειμένου, αλλά απαιτείται επίσης γνώση του ιδιώματος κάθε επιστήμης, ενίοτε οροπλασία και κάποτε συντονισμός ομάδας μεταφραστών που εκπονούν τη μετάφραση. Πολλές φορές ζητείται η γνώμη ειδικών και υπάρχει οδηγός ύφους που τηρείται από τις εκδόσεις.
Από την κριτική της μετάφρασης προκύπτει η ανάγκη εξέτασης του ρόλου όλων των εμπλεκόμενων –από το μεταφραστή μέχρι το κοινό- και απάντησης ερωτημάτων σχετικά με την πρόθεση του συγγραφέα, την α-μεταφρασιμότητα, τη δυσκολία εισόδου στο χώρο των μεταφραστών, την ευκολία εισόδου στο χώρο μη μεταφραστών, καθώς και την αμοιβή των μεταφραστών. Από την άλλη πλευρά, τα τεχνοκριτικά κείμενα αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε επίπεδο ορολογίας, σύνταξης, στίξης, διαχείρισης των ονομάτων, ύφους, επιμέλειας και παραπομπών. Αυτό που είναι θετικό, τέλος, για τη λογοτεχνική μετάφραση είναι η αδυναμία εκπόνησης αυτόματων μεταφράσεων και η είσοδος γλωσσομαθών σε σχέση με το παρελθόν, όπου το έργο ήταν στα χέρια λογίων και συγγραφέων (οι αμοιβές, βέβαια, παραμένουν πρόβλημα).
Περνώντας τώρα στους θεσμικούς πελάτες του μεταφραστή, παρουσιάστηκε η εξωτερική μετάφραση στη ΓΔ Μετάφρασης της Επιτροπής, με το 28% των μεταφράσεων να ανατίθενται εξωτερικά, την πρόταση των εργαλείων http://iate.europa.eu/iatediff/SearchByQueryLoad.do?method=load και http://eur-lex.europa.eu/ και την επεξήγηση της αξιολόγησης της ποιότητας των μεταφράσεων με συγκεκριμένους κωδικούς σφαλμάτων και την παροχή πληροφοριών ανάδρασης στους ενδιαφερόμενους. Για την εξωτερική μετάφραση, που αφορά γραφεία, αλλά και μεμονωμένους μεταφραστές, δείτε και εδώ: http://ec.europa.eu/translation/documents/ guide_contractors_en.pdf και https://webgate.ec.europa.eu/dgt/freelance/help/guide-en.pdf. Εξωτερικοί συνεργάτες είναι επίσης και οι μεταφραστές του ΥΠΕΞ, οι οποίοι είναι διοικητικοί υπάλληλοι και μάλιστα αυτασφαλιζόμενοι. Οι κατηγορίες εγγράφων που χειρίζονται αφορούν γενικά πιστοποιητικά, πιστοποιητικά σχετικά με την εκπαίδευση και φορολογικά έγγραφα, ιατρικά και δύσκολα οικονομικά και τεχνικά κείμενα, νομοθετικά κείμενα και κείμενα διαγωνισμών, ενώ φέρουν ποινική ευθύνη για τη διεκπεραίωσή τους (ακρίβεια, εγκυρότητα, απόρρητο υπηρεσιακών εγγράφων, κ.λπ.). Γενικά, καλύπτεται ευρύ φάσμα γλωσσών, υπάρχει επαναληψιμότητα, απαιτούνται προσωπικά στοιχεία των πελατών (ζήτημα με ονόματα), ενώ προκύπτουν και ζητήματα σχετικά με τη μορφή των εγγράφων.
Ύστερα ήρθε η σειρά μας! Με λίγο άγχος στην αρχή, αλλά και χαρά για τη συμμετοχή μας στην ημερίδα, μιλήσαμε για τη σελίδα μας, ποιοι είμαστε, τι κάνουμε, πώς γεννήθηκε η ιδέα, τι θετικά αποκομίσαμε, ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσαμε και ποιους στόχους θέτουμε για το μέλλον. Κυρίως τονίζουμε τα θετικά της συνεργασίας μας, την άμεση σχέση με τους πελάτες, χωρίς τη διαμεσολάβηση των γραφείων, τις προκλήσεις επιχειρηματικότητας και ηλεκτρονικού μάρκετινγκ και το χαμηλό κόστος του εγχειρήματος! Προχωράμε πάντα χάρη στην ομάδα μας που ευχαριστούμε θερμά!
Ακολούθησε η παρουσίαση των ιδιαιτεροτήτων του ιδιόκτητου μεταφραστικού γραφείου στην επαρχία, με προκλήσεις που αφορούν τα είδη των εγγράφων, τη διάδοση της νέας επιχείρησης, τη διαμόρφωση των τιμών και την απουσία δυνατοτήτων περαιτέρω κατάρτισης. Μια άλλη άποψη μεταφραστικού γραφείου μίλησε για την ανάγκη συνεννόησης μεταφραστή-εργοδότη για τη φύση της συνεργασίας τους, ενώ τόνισε ότι οι συνθήκες εργασίες των μεταφραστών είναι και θέμα επιλογής τους. Πολλοί μεταφραστές απασχολούνται, ωστόσο, και κατ’ οίκον και εκεί οι συνθήκες εργασίας είναι διαφορετικές, με μειονεκτήματα τη δυσκολία διαχωρισμού εργασιακού και προσωπικού χώρου, τη δυσκολία κατανόησης των εργασιακών αναγκών από το ανθρώπινο περιβάλλον, τη δέσμευση, τελικά, σε αυτό το χώρο, την έλλειψη ωραρίου και το αυξανόμενο κόστος του ελεύθερου επαγγελματία μεταφραστή. Τέλος, αναπτύχθηκε ο νέος τομέας της τοπικής προσαρμογής (αφετηρία ’80) που περιλαμβάνει μετάφραση, μηχανική επεξεργασία, έλεγχο και δοκιμή, αλλά απαιτεί σημαντική προσπάθεια στη δημιουργία και διαχείριση ορολογίας, καθώς και την εκμάθηση πληθώρας εργαλείων και προγραμμάτων.
Συνολικά, θεωρούμε ότι η ημερίδα ήταν πολύ χρήσιμη, καθώς κάλυψε όλες τις πτυχές απασχόλησης των μεταφραστών, σκιαγράφησε τις πραγματικές συνθήκες στο χώρο (θετικά σημεία και προβλήματα) και έθεσε ερωτήματα αφήνοντας περιθώριο για συζητήσεις, με τη συμμετοχή και αλληλεπίδραση όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Αν μη τι άλλο όποιος/α θέλει να γίνει μεταφραστής/μεταφράστρια, ξέρει τι θα αντιμετωπίσει!