Interview of the month – Susan Harris
Editorial Director, Words Without Borders

Founded in 2003, Words Without Borders promotes cultural understanding through the translation, publication, and promotion of the finest contemporary international literature. Yourtranslator spoke with Editorial Director Susan Harris about the organisation’s goals and the future of the publishing sector.

Harris_photo-713

 

Tell us a bit about yourself and the work you do at Words Without Borders.

As editorial director, I work with my colleagues to shape our editorial work: what we publish and how. We come up with ideas for the monthly issues and features, solicit potential guest editors and advisors, work with them on selecting content, and commission and edit translations. And I negotiate and handle contracts with agents, authors, publishers, and translators. I also attend conferences and book fairs.

 

Publishing has always been an evolving business, and translation is becoming ever more important.

 

When did the idea of Words Without Borders first come up? How?

We were founded by Alane Salierno Mason, a senior editor at W. W. Norton, who was interested in publishing foreign literature in translation but hampered by lack of access. Alane originally thought of WWB as a tool for publishers to learn about work in languages they didn’t read, and it evolved into a magazine as she was doing those very early planning stages. Alane secured some grant and private funding, and was joined by Samantha Schnee, who’d been a senior editor at Zoetrope, and Dedi Felman, who was an editor at Oxford University Press. I came on in May 2003. We launched in September 2003 as a monthly online magazine, publishing around ten pieces each month with no additional content, with only one full-time paid employee.

Today we’re an organization translating, publishing, and promoting international literature, with a full-time staff of four. The magazine is our main and most visible project, and has expanded to include book reviews, interviews, and a blog updated several times a week; but we also organize readings, discussions, and other events with foreign writers and translators, and we’re launching an education component, Words without Borders Campus, to enable high school instructors to bring our content to students. We’ve also published a number of print anthologies, but have none planned for the future.

How do you select the works you translate and publish?

We work with international publishers, writers, translators, academics, and others, and are constantly reading and prospecting for new work. We go to book fairs and conferences, read constantly, and depend on an extensive international network to keep us abreast of new writers and trends. Most of our issues have “guest editors,” advisors who are specialists in their fields, whom we invite to select and recommend authors and works to us, but we make all final editorial decisions.

Who translates the books you pick out and how can one work with you as a translator?

We work with translators all over the world. Some bring projects to us, and others we engage when we accept pieces that come without a translator attached.

What is your opinion about the future of translation and publishing? Are people reading less today and how has the internet affected the publishing sector?

Publishing has always been an evolving business, and translation is becoming ever more important. A number of new presses have been established by young and energetic publishers, and there’s a lot of new energy in the field; but translations will always struggle for visibility among the vast numbers of literary titles published. (This year in the US, two or possibly three titles–the concluding volume of Elena Ferrante’s Neapolitan Tetralogy, Karl Ove Knausgaard’s multivolume My Struggle, and to a lesser extent the collected stories of Clarice Lispector–have gotten a lot of attention, to the detriment of other translated titles.) l don’t know if people are reading less in total, but they’re reading less at one time, toggling between various sites, and doing more of their reading on devices, which affects the length of the texts we publish. We’re also publishing more multimedia pieces, since people are accustomed to sound and pictures with texts. People will always read, and publishers need to stay flexible and be able to respond to trends.

*****************************************************************

Συνέντευξη του μήνα – Susan Harris

Διευθύντρια σύνταξης, Words Without Borders

To Words Without Borders ιδρύθηκε το 2003 και προωθεί την διαπολιτισμική κατανόηση μέσω της μετάφρασης, έκδοσης και προώθησης εκλεκτών έργων της σύγχρονης διεθνούς λογοτεχνίας. To Yourtranslator μίλησε με τη Susan Harris, Διευθύντρια Σύνταξης, σχετικά με τους στόχους της εταιρείας και το μέλλον του εκδοτικού κλάδου.

Harris_photo-713

Μίλησέ μας για τον εαυτό σου και για τη δουλειά σου στο Words Without Borders.

Ως διευθύντρια σύνταξης, συνεργάζομαι με τους συναδέλφους μου για τη διαμόρφωση της ύλης: τι δημοσιεύουμε και πώς. Βρίσκουμε υλικό για τα μηνιαία τεύχη και τα αφιερώματα, αναζητούμε δυνητικούς προσκεκλημένους συντάκτες και συμβούλους, συνεργαζόμαστε μαζί τους για την επιλογή του περιεχομένου και αναθέτουμε και επιμελούμαστε τις μεταφράσεις. Επιπλέον, είμαι υπεύθυνη για τη διαπραγμάτευση και διαχείριση των συμβολαίων με συγγραφείς, εκδότες και μεταφραστές και συμμετέχω σε συνέδρια και εκθέσεις βιβλίου.

 

Ο εκδοτικός κλάδος βρίσκεται πάντα σε συνεχή εξέλιξη και η σημασία της μετάφρασης αυξάνεται συνεχώς.

 

Πότε και πώς προέκυψε για πρώτη φορά η ιδέα για το Words Without Borders; 

Το WWB ιδρύθηκε από την Alane Salierno Mason, αρχισυντάκτρια της W. W. Norton, που ενδιαφερόταν για τις εκδόσεις μεταφράσεων ξένης λογοτεχνίας, αλλά αντιμετώπιζε το πρόβλημα της ελλιπούς πρόσβασης σε τέτοια έργα. Η αρχική ιδέα της Alane για το WWB ήταν η δημιουργία ενός εργαλείου ενημέρωσης των εκδοτών σχετικά με έργα σε γλώσσες που δεν μιλούσαν οι ίδιοι, αλλά στα αρχικά στάδια του σχεδιασμού του εξελίχθηκε σε περιοδικό. Η Alane εξασφάλισε επιχορηγήσεις και ιδιωτική χρηματοδότηση και συνεργάστηκε με τη Samantha Schnee, που ήταν η αρχισυντάκτρια του Zoetrope, και τη Dedi Felman, που εργαζόταν ως επιμελήτρια στον οίκο Oxford University Press. Εγώ είμαι στο WWB από τον Μάιο του 2003. Ξεκινήσαμε τον Σεπτέμβριο του 2003 ως μηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό δημοσιεύοντας περίπου δέκα κείμενα το μήνα χωρίς επιπλέον περιεχόμενο και με ένα μόνο μισθωτό υπάλληλο πλήρους απασχόλησης.

Σήμερα ασχολούμαστε με τη μετάφραση, την έκδοση και την προώθηση διεθνούς λογοτεχνίας και το προσωπικό μας αποτελείται από τέσσερις υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης. Το περιοδικό είναι η κύρια και πλέον προβεβλημένη δραστηριότητά μας και πλέον περιλαμβάνει κριτικές βιβλίου, συνεντεύξεις και ένα ιστολόγιο που ανανεώνεται αρκετές φορές την εβδομάδα. Ωστόσο, παράλληλα διοργανώνουμε αναγνώσεις, συζητήσεις και άλλες εκδηλώσεις με ξένους συγγραφείς και μεταφραστές και πρόκειται να ξεκινήσουμε μια εκπαιδευτική ενότητα, το Words without Borders Campus, που θα επιτρέψει στους καθηγητές μέσης εκπαίδευσης να χρησιμοποιούν το περιεχόμενό μας για τους μαθητές τους. Έχουμε δημοσιεύσει και διάφορες έντυπες ανθολογίες, αλλά δεν έχουμε προγραμματίσει καμία για το άμεσο μέλλον.

Πώς επιλέγετε τα έργα που μεταφράζετε και εκδίδετε;

Συνεργαζόμαστε με διεθνείς εκδότες, συγγραφείς, μεταφραστές, ακαδημαϊκούς και άλλους επαγγελματίες και διαβάζουμε συνεχώς, αναζητώντας νέα έργα. Πηγαίνουμε σε εκθέσεις βιβλίου και συνέδρια, διαβάζουμε ακατάπαυστα και βασιζόμαστε στο εκτενές διεθνές δίκτυό μας για να ενημερωνόμαστε σχετικά με νέους συγγραφείς και λογοτεχνικές τάσεις. Στα περισσότερα τεύχη μας συνεργαζόμαστε με «προσκεκλημένους συντάκτες», συμβούλους που είναι ειδικοί σε κάθε τομέα, τους οποίους καλούμε να επιλέξουν και να μας συστήσουν συγγραφείς και έργα, αλλά εμείς παίρνουμε τις τελικές αποφάσεις για την ύλη.

Ποιος μεταφράζει τα βιβλία που επιλέγετε και πώς μπορεί κάποιος μεταφραστής να συνεργαστεί μαζί σας;

Συνεργαζόμαστε με μεταφραστές από ολόκληρο τον κόσμο. Κάποιοι μας προτείνουν βιβλία ενώ άλλους τους βρίσκουμε εμείς για να τους αναθέσουμε τη μετάφραση έργων που δεν έχουν συγκεκριμένο μεταφραστή.

Ποια είναι η γνώμη σου για το μέλλον της μετάφρασης και των εκδόσεων; Διαβάζει λιγότερο ο κόσμος σήμερα και πώς έχει επηρεάσει το διαδίκτυο τον εκδοτικό κλάδο;

Ο εκδοτικός κλάδος βρίσκεται πάντα σε συνεχή εξέλιξη και η σημασία της μετάφρασης αυξάνεται συνεχώς. Νέοι και δραστήριοι εκδότες έχουν ιδρύσει καινούριους εκδοτικούς οίκους και υπάρχει πολλή νέα ενέργεια στον κλάδο· ωστόσο, οι μεταφράσεις θα πασχίζουν πάντα να διακριθούν μεταξύ των τεράστιων αριθμών τίτλων λογοτεχνίας που δημοσιεύονται. (Φέτος στις ΗΠΑ, δύο ή ίσως τρία βιβλία — ο τελευταίος τόμος της τετραλογίας της Elena Ferrante για τη Νάπολη, η σειρά βιβλίων Ο Αγώνας μου του Karl Ove Knausgaard και σε τρίτη θέση η συλλογή διηγημάτων της Clarice Lispector — έχουν προβληθεί πολύ, σε βάρος άλλων μεταφρασμένων έργων.) Δεν ξέρω αν ο κόσμος διαβάζει λιγότερο συνολικά, αλλά οι αναγνώστες διαβάζουν λιγότερο από κάθε κείμενο, μεταπηδώντας από ιστοσελίδα σε ιστοσελίδα, και χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο τις συσκευές τους, γεγονός που επηρεάζει την έκταση των κειμένων που δημοσιεύουμε. Επίσης χρησιμοποιούμε περισσότερο τα πολυμέσα, καθώς οι αναγνώστες είναι συνηθισμένοι στον συνδυασμό κειμένων με ήχο και εικόνες. Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να διαβάζουν, γι’ αυτό οι εκδότες πρέπει να είναι ευέλικτοι και να μπορούν να προσαρμοστούν στις νέες τάσεις.

Mandarin Chinese constitutes the official and most widespread spoken dialect of the People’s Republic of China; it’s the official language of the Republic of China (Taiwan) and one of the four official languages of Singapore, while its writing system is also used by speakers of other Chinese dialects.  It belongs to the Sino-Tibetan language family.  The Chinese language is of particular interest not only because of its rich cultural heritage, but also thanks to its special attributes. Let us explore some of these attributes that make Chinese such a unique language:

 

Zhongwen.svg

by Aliki Anagnosti

  • It is a tonal language: it has 4 tones as well as a neutral tone and the meaning of each word is not determined by its constitutive elements, but by the intensity of the tone and by the position of the word in question in the sentence (syntax).
  • It has a very large number of words that sound the same because the language has very few sounds thus amounting to words with similar accent, but different meaning.
  • The Chinese language has no alphabet; it consists of characters-words (approximately 50,000), that is to say symbols that represent meanings and not syllables or speech sounds.
  • Most characters consist of semantic radicals, which are basic non-autonomous characters that help enrich concepts and characters and improve the meaning of the basic characters.
  • It is a language that does not use gender, singular or plural, verb conjugations and spelling rules; it is based solely on character interpretation

Next we will see how these attributes impose a different mindset on the speakers of the language and how this different way of thinking is eventually “lost in translation”. Translations of Chinese texts often deprive us of the exact meaning behind the visual representation of characters. Such an example would be case of radicals explained above.  Radicals are grouped depending on the number of “strokes” required for their writing.

Picture1

Examples of radicals:
好     hǎo   = Well, good, very,
Suffix denoting the completion of an action
Adjective, attribute, adverb

女    (woman) +    子 (child) [radicals]
A woman with a child denotes completion; it is a joyful event leading to the creation of a family unit.

国     guó= country

囗    (borders) +   玉 (greenstone), symbol of king and power
The Chinese saw greenstone as a “royal gem” and in their long history of art and culture, greenstone assumed a very important role, acquiring similar value as that of gold and diamonds in the West.

In the above mentioned examples we can see that the meaning of the radicals is not transferred in the target language through the process of translation.

Absence of Verb Tenses

Although verbs in Chinese are an important part of the sentence, their form remains unchanged, unlike verbs in Indo-European languages. The verbal form of verbs coincides with that of the first person singular present tense, which remains unchanged. Chinese speakers do not divide time in the same way as other languages force us to do in order to speak correctly. When we talk about the future we are “grammatically” forced to separate it from the present and face it as something structurally different. Thus, we end up slightly disconnecting the future from the present. In this way, the future is considered as something distant and different from the present.  This is not the case in Chinese.

Example:
昨天下雨     (zuótiān   xià   yŭ)   it rains yesterday
现在下雨      (xiànzài   xià   yŭ)   it rains now
明天下雨    (míngtiān xià yŭ)   it rains tomorrow

Cultural Elements

  1. Family relationships – Terms of address

Terms of address in the Chinese language vary depending on age, gender, side (father/mother), and kinship (by blood/by marriage).  In China, family and family ties are considered very important. In the past, families consisted of many members and hierarchy played an important role and had to be respected. The members of family, depending on their place and age, were not allowed to call their seniors by their name.  This is reflected in the variety and differentiation of terms of address in the Chinese family.  Each member has his/her own special title.  Most of these titles of address are not used anymore as the hierarchy rules are considerably looser nowadays because of the one child policy implementation and the consequent reduction of family size.

Examples:
Uncle
– father’s older brother (伯伯 – bó bo)    
– father’s younger brother ( 叔叔 – shū shu)    
– father’s sister’s spouse (  姑父 – gū fu)    
– mother’s brother (    舅舅 –  jiù   jiu)    
– mother’s sister’s spouse (  姨父 –  yí   fu)      

Aunt
-father’s sister (姑姑 – gū gu)
– father’s older brother’s spouse (伯母 – bó mǔ)    
– father’s younger brother’s spouse  (    婶婶 – shěn shen)    
– mother’s sister  ( 姨妈 –  yí mā)    
– mother’s brother’s spouse   (舅妈 – jiù ma)      

As we can see, there are five different names for “uncle” and “aunt” respectively, while based on the same logic, there are also different names for one’s brothers, cousins, grandfather and grandmother.

  1. Concepts of particular cultural significance 

Examples:
关系   (guānxì – forming of relationships)
A word and concept you will encounter very often in China.  Guanxi refers to personal influence and network development, which is the key to making deals in China, opening up doors to the entrepreneurial world and trade.

丢脸 (diūliǎn – lose face)
It literally means “to lose face”. Feel dishonoured/ embarrassed/ be exposed, humiliated/lose one’s pride. Chinese people believe that the face is a reflection of the spirit and if someone “loses face”, their spirit is lost along with the face. It is worth mentioning that the English phrase “to lose face” is a Chinese loan.

  1. Dietary Habits

Examples:
火锅 (huŏ guŏ – literally: pot on fire)
Finely sliced vegetables and different kinds of meat are dipped briefly in a boiling broth, in a pot usually divided in two (spicy and non spicy broth) on a dining table. The consumption of this particular dish can take up to hours as it is seen as a whole ritual. There is even a special verb (涮:shuàn) Chinese people use to describe the movement one makes with the chopsticks in order to cook the ingredients.

皮蛋 (pídàn – literally: egg with skin)
“Century eggs” or “thousand-year-old eggs” are a well known Chinese delicacy made of duck, chicken or quail eggs which are preserved in a special paste for several weeks or even months.

The dark green colour of the egg yolk and the egg white turned brown make the eggs look indeed “thousand years old”, although they are only a few months old. Century eggs are eaten plain or as an appetizer and are sometimes added as a main ingredient to several main dishes. The “skin” part refers to the special paste they’re preserved in.

蚂蚁上树 (mǎ yǐ shàng shù – literally: ants climbing a tree)

Photo by asiansupper

Photo by asiansupper

The dish consists of ground pork cooked in a spicy sauce and poured over bean thread noodles and it is a classic Sichuan dish. Its name implies a great sense of humour and a great deal of imagination: the bits of ground meat clinging to the noodles evoke an image of ants walking on twigs.

It is a well-known fact that the amount of Chinese texts translated to other western languages is very small compared to translations from other languages to Chinese. And this can be easily explained since transferring the exact meaning of a Chinese text to other languages is a true challenge. The examples explained above bear witness to the importance of intercultural communication in the translation process.  Familiarity with the cultural characteristics of the two languages is a necessary condition for Chinese translation, and every language for that matter, since we are dealing with different cultural backgrounds. After all, translation is nothing if not a transfer of cultural concepts.

*Click here for the detailed Powerpoint presentation and the complete bibliography of the study as presented at the 5th Meeting of Greek Translatologists.

**********************************************************************************

Νοήματα που «χάνονται» στη Μετάφραση: Η περίπτωση της Κινεζικής

Η διάλεκτος «Mandarin» (μανδαρινικά κινέζικα) αποτελεί την επίσημη και πιο διαδεδομένη ομιλούμενη διάλεκτο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, είναι επίσημη γλώσσα της Ταϊβάν και μία από τις τέσσερις επίσημες γλώσσες της Σιγκαπούρης, ενώ το σύστημα γραφής της χρησιμοποιείται και από ομιλητές άλλων διαλέκτων της Κίνας. Ανήκει στην Σινοθιβετική οικογένεια γλωσσών. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η κινεζική γλώσσα έχει να κάνει τόσο με την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της, όσο και με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της. Ας δούμε μερικά από αυτά τα χαρακτηριστικά που την κάνουν μοναδική:

Zhongwen.svg

της Αλίκης Αναγνώστη

  • Πρόκειται για τονική γλώσσα , έχει 4 τόνους καθώς και έναν ουδέτερο τόνο και η έννοια της κάθε λέξης καθορίζεται όχι από τα συστατικά της στοιχεία, αλλά από την ένταση του τόνου και από την θέση που έχει η εν λόγω λέξη μέσα στην πρόταση (σύνταξη).
  • Έχει πολύ μεγάλο αριθμό ομόηχων λέξεων καθώς η γλώσσα έχει πολύ λίγους ήχους, δηλαδή λέξεις με όμοια προφορά, αλλά διαφορετική σημασία.
  • Η κινέζικη γλώσσα δεν βασίζεται σε κάποιο αλφάβητο και αποτελείται από χαρακτήρες-λέξεις (περίπου 50.000), δηλαδή σύμβολα που αντιπροσωπεύουν έννοιες και όχι συλλαβές ή φθόγγους. 
  • Οι περισσότεροι χαρακτήρες αποτελούνται από σημασιολογικές ρίζες, δηλαδή, βασικούς μη αυτοτελείς χαρακτήρες που βοηθούν στον εμπλουτισμό των εννοιών και των χαρακτήρων, καθώς και στη βελτίωση του νοήματος των βασικών χαρακτήρων.
  • Η κινεζική δεν χρησιμοποιεί γένη, ενικό και πληθυντικό αριθμό, χρόνους ρημάτων και ορθογραφικούς κανόνες και στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στην ερμηνεία των χαρακτήρων.

Στη συνέχεια θα δούμε πώς αυτά τα χαρακτηριστικά επιβάλλουν ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης στους ομιλητές της γλώσσας, αλλά και πώς αυτός ο τρόπος σκέψης είναι κάτι που αναγκαστικά «χάνεται στη μετάφραση». Η μετάφραση της Κινεζικής γλώσσας μας στερεί συχνά την ερμηνεία και το ακριβές νόημα που κρύβεται πίσω από την οπτική απεικόνιση των χαρακτήρων. Όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των σημασιολογικών ριζών που αναφέραμε παραπάνω. Οι σημασιολογικές ρίζες είναι βασικοί μη αυτοτελείς χαρακτήρες. Οι χαρακτήρες αυτοί ομαδοποιούνται ανάλογα με τον αριθμό των «γραμμών» που απαιτούνται για τη γραφή τους.

Picture1

Παραδείγματα σημασιολογικών ριζών:
好 hǎo = Καλά, καλός/ή/ό, πολύ,
επίθεμα που δηλώνει ολοκλήρωση πράξης
Επίθετο, επιθετικός προσδιορισμός, επίρρημα

女 (γυναίκα) +  子 (παιδί)  [σημασιολογικές ρίζες]
Η γυναίκα με το παιδί δηλώνουν ολοκλήρωση, είναι ένα χαρμόσυνο (καλό) γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία οικογένειας.

国 guó= χώρα

囗 (σύνορα) + 玉 (νεφρίτης), σύμβολο του βασιλιά και της εξουσίας
Ο νεφρίτης θεωρούνταν από τους Κινέζους «βασιλικό πετράδι» και στη μακρά ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού τους απέκτησε μια ιδιαίτερη σημασία, σχετικά παρόμοια με αυτή που είχαν ο χρυσός και το διαμάντι στη Δύση.
Στα δύο παραπάνω παραδείγματα βλέπουμε ότι το νόημα των σημασιολογικών ριζών είναι κάτι που δεν μεταφέρεται στη γλώσσα στόχο κατά τη μεταφραστική διαδικασία.

Απουσία Ρηματικών Χρόνων

Στην κινεζική γλώσσα, το ρήμα είναι σημαντικό μέρος του λόγου αλλά δεν αλλάζει μορφή όπως τα ρήματα στις ινδοευρωπαικές γλώσσες. Η λημματική μορφή των ρημάτων συμπίπτει με αυτή του πρώτου ενικού προσώπου ενεστώτα και αυτή ακριβώς η μορφή παραμένει αμετάβλητη. Τα Κινέζικα δεν χωρίζουν το χρονικό φάσμα με τον ίδιο τρόπο που τα Ελληνικά μάς αναγκάζουν να  κάνουμε προκειμένου να μιλήσουμε σωστά. Όταν μιλάμε για το μέλλον αναγκαζόμαστε γραμματικά να το διαχωρίσουμε από το παρόν και να το αντιμετωπίσουμε σαν κάτι δομικά διαφορετικό. Έτσι κάθε φορά που μιλάμε αποσυνδέουμε ελαφρά το μέλλον από το παρόν. Με αυτόν τον τρόπο το μέλλον αντιμετωπίζεται σαν κάτι απόμακρο και διαφορετικό από το παρόν. Αυτό δε συμβαίνει στα Κινέζικα.

Παράδειγμα:
昨天下雨   (zuótiān xià yŭ)   βρέχει χθες
现在下雨    (xiànzài xià yŭ)   βρέχει τώρα
明天下雨   (míngtiān xià yŭ )   βρέχει αύριο

Πολιτισμικά Στοιχεία

  1. Συγγενικές Σχέσεις-Προσφωνήσεις

Οι προσφωνήσεις στην Κινεζική γλώσσα αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο την πλευρά (πατέρας/μητέρα), αλλά και τη συγγένεια (εξ αίματος/εξ αγχιστείας). Στην Κίνα, ο θεσμός της οικογένειας και οι συγγενικοί δεσμοί θεωρούνται πολύ σημαντικοί. Στο παρελθόν οι οικογένειες ήταν πολυάριθμες και η ιεραρχία ήταν πολύ σημαντική, σχεδόν ιερή. Τα μέλη της οικογένειας, ανάλογα με τη θέση και την ηλικία τους απαγορευόταν να αποκαλέσουν άλλα μέλη, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, με το όνομά τους. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην ποικιλία και τη διαφοροποίηση των σχετικών προσφωνήσεων μέσα στην κινεζική οικογένεια. Κάθε μέλος της έχει τον δικό του ξεχωριστό τίτλο. Πολλοί από αυτούς τους τίτλους δεν χρησιμοποιούνται πλέον καθώς οι κανόνες ιεραρχίας έχουν χαλαρώσει αρκετά λόγω της εφαρμογής της πολιτικής του ενός παιδιού και της ύπαρξης μικρότερων οικογενειών.

Παραδείγματα:
Θείος
-μεγαλύτερος αδελφός πατέρα (伯伯 – bó bo)
-μικρότερος αδελφός πατέρα (叔叔 – shū shu)
-σύζυγος αδελφής πατέρα (姑父 – gū fu)
-αδελφός μητέρας (舅舅 – jiù jiu)
-σύζυγος αδελφής μητέρας (姨父 – yí fu)

Θεία
-αδελφή πατέρα (姑姑 – gū gu)
-σύζυγος μεγαλύτερου αδελφού πατέρα (伯母 – bó mǔ)
-σύζυγος μικρότερου αδελφού πατέρα (婶婶 – shěn shen)
-αδελφή μητέρας (姨妈 – yí mā)
-σύζυγος αδελφού μητέρας  (舅妈 – jiù ma)

Βλέπουμε ότι υπάρχουν πέντε διαφορετικές ονομασίες για τον «θείο» και τη «θεία» αντίστοιχα, ενώ βάσει της ίδιας λογικής υπάρχουν διαφορετικές προσφωνήσεις για τα αδέρφια, τα ξαδέρφια, αλλά και για τον παππού και τη γιαγιά.

2.Έννοιες με ιδιαίτερη πολιτισμική βαρύτητα

Παραδείγματα:
关系  (guānxì – δημιουργία σχέσεων)
Μια λέξη και έννοια που συναντά κανείς πολύ συχνά στην Κίνα. Γκουανσί σημαίνει προσωπική επιρροή, ή «ανάπτυξη δικτύου» και είναι το κλειδί για την επίτευξη συμφωνιών στην Κίνα. Το Γκουανσί επομένως είναι το κλειδί για κάθε πόρτα του επιχειρηματικού κόσμου και την ανάπτυξη εμπορικών συναλλαγών.

丢脸  (diūliǎn – χάνω την υπόληψή μου)
Η κυριολεκτική σημασία της φράσης είναι «χάνω πρόσωπο». Χάνω την τιμή/ το κύρος μου, ρεζιλεύομαι, νιώθω ντροπή, εκτίθεμαι, ταπεινώνομαι, πέφτω στα μάτια κάποιου, χάνω το γόητρό μου. Οι Κινέζοι πιστεύουν ότι το πρόσωπο είναι αντανάκλαση του πνεύματος και αν κάποιος το «χάσει» χάνει αυτόματα και το πνεύμα του. Αξίζει να αναφερθεί ότι η Αγγλική φράση «lose face» αποτελεί δάνειο από την Κινεζική.

  1. Διατροφικές Συνήθειες

Παραδείγματα:
火锅 (huŏ guŏ – κυριολεκτική σημασία: κατσαρόλα στη φωτιά)
Πρόκειται για λεπτοκομμένα λαχανικά και κρέας που βράζουν για λίγο σε ζωμό, μπροστά στα μάτια μας, μέσα σε μια κατσαρόλα που είναι χωρισμένη στα δύο (καυτερός και μη καυτερός ζωμός) και η οποία είναι συνήθως ενσωματωμένη στο ειδικό τραπέζι που υπάρχει στο εστιατόριο. Για το συγκεκριμένο φαγητό ακολουθείται ολόκληρο τελετουργικό και η κατανάλωσή του μπορεί να διαρκέσει πολλές ώρες. Υπάρχει ακόμα και ειδικό ρήμα: (涮:shuàn) για να περιγράψει την κίνηση που κάνουμε με τα ξυλάκια για να «βράσουμε» τα υλικά για το συγκεκριμένο είδος φαγητού.

皮蛋 (pídàn – κυριολεκτική σημασία: αυγό με δέρμα)
Τα αυγά του αιώνα ή αυγά των 100 ετών είναι μια γνωστή κινέζικη λιχουδιά που φτιάχνεται από αυγά πάπιας, κότας ή ορτυκιού, τα οποία διατηρούνται σε ένα ειδικό μίγμα για αρκετές εβδομάδες ή και μήνες.

Το σκουροπράσινο χρώμα του κρόκου και το ασπράδι που έχει γίνει καφέ μας κάνει να πιστεύουμε ότι αυτά τα αβγά είναι όντως 100 ετών, αν και στην πραγματικότητα είναι μόλις λίγων μηνών. Τρώγονται είτε σκέτα, είτε ως συνοδευτικό ή ορεκτικό, ενώ κάποιοι τα προσθέτουν ως βασικό υλικό σε διάφορα κυρίως πιάτα. Το «δέρμα» αναφέρεται στον τρόπο συντήρησής τους στο ειδικό μίγμα.

蚂蚁上树 (mǎ yǐ shàng shù – κυριολεκτική σημασία: μυρμήγκια που ανεβαίνουν σε δέντρο)

Φωτογραφία του asiansupper

Photo by asiansupper

Στην πραγματικότητα πρόκειται για νουντλς φασολιού/ διάφανα νούντλς με χοιρινό κιμά μαγειρεμένο σε πικάντικη σάλτσα και είναι ένα από τα κλασσικά πικάντικα πιάτα της κουζίνας του Σιτσουάν. Προφανώς το άτομο που έδωσε αυτή την ονομασία σε αυτό το πιάτο είχε αίσθηση του χιούμορ αλλά και μεγάλη φαντασία. Η ερμηνεία αποδίδεται στην οπτική απεικόνιση του πιάτου: Τα νούντλς είναι τα κλαδιά και τα κομμάτια κιμά τα μυρμήγκια.

Επίλογος

Είναι γεγονός ότι το ποσοστό των κινεζικών κειμένων που έχουν μεταφραστεί σε γλώσσες του δυτικού πολιτισμού είναι πολύ μικρό σε σχέση με τις μεταφράσεις που έχουν γίνει προς τα κινέζικα. Και αυτό φυσικά δεν είναι τυχαίο. Μέσα από τα παραπάνω παραδείγματα βλέπουμε πόσο σημαντική είναι η διαπολιτισμική επικοινωνία στη διαδικασία της μετάφρασης. Η εξοικείωση με τα πολιτισμικά στοιχεία των δύο γλωσσών  αποτελεί απαραίτητη προυπόθεση για τη μετάφραση της Κινεζικής αλλά και κάθε γλώσσας εφόσον στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάμε για μια τελείως διαφορετική κουλτούρα. Άλλωστε η μετάφραση αποτελεί μεταφορά νοήματος και πολιτισμού.

*Κάντε κλικ εδώ για την παρουσίαση της ομιλίας στο πλαίσιο της 5ης Συνάντησης Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων, καθώς και την πλήρη βιβλιογραφία.