της Ντίνας Τυροβολά

Φεστιβάλ Μετάφρασης στο πλαίσιο της 13^ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, 12-15 Μαΐου 2016

Ημέρα 1^η

Την πρώτη μέρα της έκθεσης σε ένα χώρο γεμάτο βιβλία και λάτρεις του βιβλίου, καταρρίψαμε κάποιους μύθους για τη μετάφραση (αρκεί η γλωσσομάθεια, αρκεί η χρήση λεξικού) και δουλέψαμε πάνω στην αντίστροφη μετάφραση ελληνικά-αγγλικά με τον Christopher Lees και τους φοιτητές του. Μετά, 4 μεταφραστές (Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, Κων/νος Παλαιολόγος, Αθηνά Ψυλλιά, Σωτήρης Σουλιώτης) ανέφεραν συγκεκριμένα σημεία (φράσεις, λέξεις, κ.λπ.) που τους δυσκόλεψαν στο τελευταίο τους έργο και εξήγησαν τι σημαίνει γι’ αυτούς «μεταφράζω πολλά έργα του ίδιου συγγραφέα» (ποια η σχέση τους με το συγγραφέα και με το έργο, και τι συμβαίνει τη διαδικασία της μετάφρασης).

Ημέρα 2^η

Μια πολύ συγκινητική παρουσίαση συνεργατικής μετάφρασης από τις Αθηνά Ψυλλιά και Παναγιώτα Μαυρίδου, μια πολύ εύστοχη επιλογή παραδειγμάτων μετάφρασης προς σχολιασμό, του Νίκου Κατσαούνη, μια πολύ κατατοπιστική παρουσίαση της εκπαίδευσης μεταφραστών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο από τον Παναγιώτη Κελάνδρια και την Βιλελμίνη Σωσώνη και μια απολαυστική συζήτηση με το Daniel Hahn συνολικά για το επάγγελμα του μεταφραστή!

Ημέρα 3^η

Μια πολύ καλή λογοτεχνική, μεταφραστική δουλειά από τον Stéphane Sawas και μια πολύ ωραία συνεργασία με τη Μαρία Τσούτσουρα με πρωταγωνιστές τα ίδια τα κείμενα. Ο μεταφραστής βγαίνει από το καβούκι του και δείχνει σε πραγματικό χρόνο πώς δουλεύει και τι διλήμματα αντιμετωπίζει, μια φοβερή performance με την Ιωάννα-Μαρία Μπατή να εκτίθεται άφοβα στο κοινό που συμμερίστηκε και τη βοήθησε στους προβληματισμούς της (οργάνωση: The Language Project). Τις μεταφραστικές τους επιλογές εξέθεσαν και υποστήριξαν και οι Χριστίνα Παπαντώνη και Δέσποινα Λάμπρου σε ένα ακόμα Translation Slam (βλ. μεταφραστικό διαξιφισμό) με βάση τα γερμανικά και ένα πολύ σύγχρονο κείμενο της Jenny Erpenbeck.

Ημέρα 4^η

Μια πολύ στοχευμένη παρουσίαση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στην πράξη οι επαγγελματίες του υποτιτλισμού και της μεταγλώττισης και οι προκλήσεις της μεταφοράς από το χαρτί στην οθόνη, από τις Λένα Γκόγκου, Πένυ Καραγιαννίδη και Νάνσυ Παπαϊωάννου (κοινό πρόβλημα: η μεταφορά ονομάτων και αλφαβήτου). Εμπειρίες διερμηνείας από επαγγελματίες του κλάδου και εργαστήρι συλλογικής λογοτεχνικής μετάφρασης από τα ισπανικά με την πολύ χρήσιμη συμβολή φυσικών ομιλητών της γλώσσας, με τις Νατάσα Κυπράκη και Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη. Και μια εξαιρετική συζήτηση για τη διαδικασία μετάφρασης, επιμέλεια και έκδοσης ενός βιβλίου με το παράδειγμα της μετάφρασης των ερωτικών επιστολών του Αϊνστάιν (συντελεστές: Μαριάννα Τσάτσου, Στέλλα Τσικρικά, Δήμητρα-Ευδοξία Μπάτσιου και Γιώργος Χατζηβαντσίδης).

Η παρουσίασή μας

Η δική μας παρουσίαση, με την πολύτιμη συμμετοχή της προέδρου της ΠΕΕΜΠΙΠ Δήμητρας Σταφυλιά, προσέγγισε τη δημιουργική μετάφραση ως νεότερο είδος μετάφρασης, προερχόμενο από το χώρο της διαφήμισης. Τι είναι, τι δεξιότητες απαιτεί εκ μέρους των μεταφραστών, τι ανάγκες καλύπτει και πώς την αντιμετωπίζει η αγορά. Το κοινό συνδιαμόρφωσε την εικόνα και τα συμπεράσματα γύρω από το θέμα, συμβάλλοντας και στη συζήτηση περί των τιμών και του τρόπου προσέγγισης των πελατών.

Στον απόηχο…

Πρέπει να πω ότι όλοι βιώσαμε αυτό το τετραήμερο ως μια γιορτή της μετάφρασης, ως ένα άνοιγμα της δουλειάς μας προς τα έξω, που ανέδειξε τόσο τους ανθρώπους και τον κόπο τους, όσο και την αγάπη γι’ αυτή τη δουλειά και την αγάπη για το «άλλο», την άλλη γλώσσα, την άλλη κουλτούρα. Μια σειρά από «συναντήσεις», μοίρασμα εμπειριών και εκπληκτικά συνεργατικά έργα, που, αν αποσκοπούν σε κάτι, σίγουρα αυτό δεν είναι το χρήμα. Και μερικά όμορφα (ή πρακτικά) ερωτήματα βρήκαν απάντηση: Έχουν ήχο οι λέξεις, και ποια η σχέση τους με το χώρο; Ακούνε οι συγγραφείς φωνές; Πώς βοηθάς τον ακροατή, θεατή, πελάτη και προσθέτεις αξία σε ένα έργο ή μια επιχείρηση; Πόσο δύσκολη είναι η δουλειά μας; Πόσο συνεργατική μπορεί να γίνει; Ποια η σχέση του μεταφραστή με το συγγραφέα; Ποιες είναι οι προκλήσεις της διερμηνείας; Τι γίνεται με τις νέες ανάγκες σε γλώσσες λόγω της άφιξης ανθρώπων από άλλες χώρες; Ποιες είναι οι προοπτικές του κλάδου;

Και άλλα: μπορεί μια έκθεση βιβλίου να έχει αφιέρωμα στη μετάφραση; Μπορεί ταυτόχρονα στο χώρο να υπάρχουν μουσικές, θεατρικά δρώμενα, η ανακάλυψη μιας άλλης γλώσσας (ρωσικής) και η προσέγγιση άλλων πολιτισμών, η συμμετοχή παιδιών σε εργαστήρια και ευκαιρίες για νέες, δημιουργικές συνεργασίες; Και η απάντηση: Μπορεί.

Όσο για το φεστιβάλ μετάφρασης, μια ωραία ιδέα (Ανθή Βηδενμάιερ) και μια πανταχού παρούσα δύναμη (Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη), αλλά και η συνδρομή όλων (ειδικά της ΠΕΕΜΠΙΠ) έκαναν δυνατή αυτή την εξαιρετική εμπειρία. Γι’ αυτό θα πω μόνο: Και του χρόνου!

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ στη σελίδα της ΠΕΕΜΠΙΠ!