Η Στέλλα Κάσδαγλη είναι συγγραφέας και μεταφράστρια και, τα τελευταία 9 χρόνια, συνιδρύτρια του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Women On Top για την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στη δημόσια σφαίρα. Την ρωτήσαμε για τη δουλειά της σχετικά με αυτά τα θέματα και για το πώς επηρεάζουν τα γλωσσικά και άλλα στερεότυπα τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα.

Μίλησέ μας για σένα και για το Women on top.

Σπούδασα Γαλλική φιλολογία στην Αθήνα και Θεωρία των ΜΜΕ στο Λονδίνο και δούλεψα για αρκετά χρόνια ως διευθύντρια σύνταξης στο περιοδικό Cosmopolitan, ενώ παράλληλα συνεργαζόμουν και με άλλα ελληνικά και αγγλόφωνα έντυπα και sites. Πλέον σχεδιάζω και υλοποιώ δράσεις για την αντιμετώπιση των εμποδίων που ακόμα και σήμερα συναντούν οι γυναίκες στην αγορά εργασίας, γράφω για θέματα που θα ήθελα να συζητιούνται πιο πολύ και συντονίζω εργαστήρια με θέμα την ασυνείδητη προκατάληψη και τα στερεότυπα, τη συμπεριληπτική ηγεσία και την κοινωνική ενεργοποίηση. Έχω δύο κόρες και μεγαλώνω μαζί τους στην Αθήνα.

Το Women On Top, όπως είπα, είναι ένας οργανισμός με στόχο την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στην εργασία. Ιδρύθηκε το 2012 και από τότε έχει δημιουργήσει και παρακολουθήσει πάνω από 930 συνεργασίες mentoring προς όφελος άνεργων γυναικών, γυναικών που θέλουν να αλλάξουν επαγγελματική κατεύθυνση ή που θέλουν να εξελιχθούν μέσα σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα, γυναικών που θέλουν να επιχειρήσουν κ.ά., και έχει εκπαιδεύσει πάνω από 1200 άνεργες, μισθωτές και αυτοαπασχολούμενες γυναίκες σε σεμινάρια επαγγελματικής ανάπτυξης, προσφέροντας ταυτόχρονα και δημιουργική απασχόληση στα παιδιά όσων από αυτές είναι μητέρες.

Παράλληλα, μέσα από την πρωτοβουλία Women On Top in Business, παρέχει εκπαίδευση, συμβουλευτική και υπηρεσίες διαχείρισης έργου σε επιχειρήσεις και οργανισμούς που επιθυμούν να γίνουν πιο συμπεριληπτικοί ως εργοδότες και ως πάροχοι προϊόντων και υπηρεσιών.

Τέλος, έχει αναπτύξει μία ευρεία πλατφόρμα επικοινωνίας και παραγωγής περιεχομένου (έρευνες, άρθρα, podcasts, εκδηλώσεις κ.ά,), με στόχο το χτίσιμο δυναμικών κοινοτήτων γύρω από το στόχο της έμφυλης ισότητας, την προώθηση θετικών και ισχυρών γυναικείων προτύπων, αλλά και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού και των δομών λήψης αποφάσεων για τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν, ακόμα και σήμερα, οι γυναίκες στην ισότιμη συμμετοχή τους στη δημόσια ζωή.

Ποια η σχέση σου με τη συγγραφή και τη μετάφραση; Μεταφράζεις κάτι αυτόν τον καιρό;

Έχω γράψει 8 βιβλία μέχρι σήμερα, για παιδιά, εφήβους και ενηλίκους [Κοιλίτσα.com, Ήθελα μόνο να χωρέσω, η σειρά της Πριγκίπισσας Αθηνάς και οι 30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο (και πώς μπορείς να τον αλλάξεις κι εσύ)], τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη. Αυτό τον καιρό δεν γράφω κάτι δικό μου, μεταφράζω όμως ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο σε σχέση με τη ζωή της Σιμόν ντε Μποβουάρ. Σε γενικές γραμμές, μεταφράζω περίπου 3 βιβλία το χρόνο, που ως επί το πλείστον σχετίζονται με την ισότητα, την ενδυνάμωση των γυναικών και τους εφήβους. Είμαι επίσης συνιδρύτρια της online λέσχης ανάγνωσης Bookworm, γιατί πιστεύω πάρα πολύ στην κοινωνικοποίηση της ανάγνωσης ως εργαλείο φιλαναγνωσίας -ως κίνητρο και εργαλείο, δηλαδή, για να διαβάζουμε όλοι μας, ενήλικες και παιδιά, περισσότερα και καλύτερα βιβλία.

Πιστεύεις ότι οι γυναίκες λείπουν από την επιχειρηματικότητα και από ηγετικές θέσεις στην Ελλάδα; Και στον κόσμο γενικά; Τι τις κρατάει πίσω;

Λείπουν, πράγματι, και δεν το πιστεύω μόνο εγώ, το λένε και οι αριθμοί. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που ισχύει διεθνώς, ωστόσο η Ελλάδα εμφανίζει ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά, που οφείλονται φυσικά, εκτός των άλλων, και σε βαθιά ριζωμένα στερεότυπα της κοινωνίας μας σε σχέση με το ρόλο αντρών και γυναικών στην οικογενειακή και επαγγελματική ζωή. Αυτά τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις, που τις έχουμε εσωτερικεύσει φυσικά και εμείς, οι γυναίκες, αποτελούν το πρώτο σημαντικό εμπόδιο που μας κρατάει πίσω, ατομικά και συστημικά. Η γλώσσα είναι ένας τρόπος με τον οποίο διαιωνίζονται οι προκαταλήψεις αυτές, αλλά και το γεγονός ότι υπάρχουν τόσο λίγες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης επίσης κρατάει το πρόβλημα έξω από την ατζέντα επιχειρήσεων, πολιτείας, εκπαίδευσης και κοινωνίας.

Σε συνεργασία με το Lean In, συντάξατε έναν κατάλογο των πιο συνηθισμένων σεξιστικών στερεοτύπων της ελληνικής γλώσσας και κοινωνίας. Πώς και πού τον προωθήσατε και ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κοινού;

Η λίστα αυτή ήταν μια δουλειά που είχε ξεκινήσει το Lean In και την οποία συνδιαμορφώσαμε μαζί με αφορμή έναν διάλογο που ξεκινήσαμε με την εφημερίδα Καθημερινή σε σχέση με το σεξισμό στο δημόσιο λόγο. Η Καθημερινή δημοσίευσε τη λίστα, μαζί με ένα εξαιρετικό άρθρο της Λίνας Γιάνναρου, που φώτιζε το ζήτημα από διαφορετικές πλευρές, και η ανταπόκριση του κοινού ήταν σαρωτική. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να βρίσκουμε τέτοιους τρόπους να απλοποιούμε και να κωδικοποιούμε (αλλά όχι να υπεραπλουστεύουμε) τα προβλήματα που συντηρούν και διαιωνίζουν την ανισότητα, γιατί αυτή η κωδικοποίηση βοηθάει στο να αρχίσει να αλλάζει, έστω και αργά και σταδιακά, ο τρόπος που σκεφτόμαστε όλες και όλοι για τα πράγματα που συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας και μπορεί να μην τα παίρνουμε πάντα χαμπάρι.

Ποιο είναι το πιο μισητό/επιζήμιο στερεότυπο για σένα και τι πιστεύεις ότι μπορεί και πρέπει να κάνουν οι γυναίκες για να εξαλείψουν τα στερεότυπα για το φύλο τους;

Για μένα, όπως ανέφερα και στο άρθρο της Καθημερινής, το πιο επικίνδυνο στερεότυπο είναι εκείνο που λέει ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες στη φροντίδα και την επικοινωνία από τους άντρες. Η γενίκευση αυτή, ακριβώς επειδή δεν φαίνεται αρνητική αλλά καλοπροαίρετη, συντηρεί την τάση της κοινωνίας μας να περιορίζει τις γυναίκες στη σφαίρα του σπιτιού και της οικογένειας αλλά και σε επαγγέλματα που δεν έχουν ούτε το κύρος ούτε τις προοπτικές εκείνων που κρατάμε συνήθως για τους άντρες και τα αγόρια της κοινωνίας μας. Ταυτόχρονα «απαλλάσσει» τους άντρες από την ευθύνη να προσπαθήσουν να καλλιεργήσουν δεξιότητες που δεν είναι κληρονομικές αλλά επίκτητες -ακόμα και οι γυναίκες που τις διαθέτουν, τις έχουν επειδή αναγκάστηκαν από το κοινωνικό κυρίως ρόλο τους να τις καλλιεργήσουν, όχι επειδή είναι βιολογικά προορισμένες να τις επιδεικνύουν.

Ποια είναι η άποψή σου για κοινωνικά κινήματα στα social media όπως το #MeToo; Μπορούν να κάνουν διαφορά για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία;

Φυσικά και τα κινήματα αυτά μπορούν να φέρουν αλλαγές, γιατί επικοινωνούν μαζικά και με ορμή σημαντικά ζητήματα που αφορούν μια ομάδα πληθυσμού, και τα οποία δεν είναι ορατά από το σύνολο της κοινωνίας. Μετά από την έκρηξη των κινημάτων, όμως, αυτή η ορμή, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να διοχετευτεί σε εφικτή δράση που μπορεί να εφαρμοστεί στην καθημερινότητα των ατόμων, των οικογενειών, των σχολείων, των επιχειρήσεων, της Πολιτείας. Μόνο έτσι μπορούμε να αξιοποιήσουμε στο μέγιστο τη δυναμική αυτών των κοινωνικών αιτημάτων, που στην εποχή μας έχουμε τη δυνατότητα να τα εκφράζουμε σε μεγάλη κλίμακα, ακόμα και σε όλο τον κόσμο. Και έτσι μπορούμε να φέρουμε ουσιαστική και βιώσιμη αλλαγή.