Συνέντευξη του μήνα – Αλεξάνδρα Καρανικολού

(Μεταφράστρια-υποτιτλίστρια)

Y: Πείτε μας λίγα λόγια για σας. Πώς βρεθήκατε στο χώρο του υποτιτλισμού και με τι ασχολείστε σήμερα;

Α.Κ.: Βρέθηκα στον χώρο του υποτιτλισμού πριν από 20 χρόνια, ξεκινώντας καθαρά ερασιτεχνικά. Δεν είχα κάνει σπουδές μετάφρασης ή υποτιτλισμού. Είχα σπουδάσει Χημεία και δίδασκα τα σχετικά μαθήματα σε σχολεία. Προσέγγισα όμως μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες υποτιτλισμού στην Ελλάδα, δέχτηκαν να μου δώσουν δοκιμαστικό, το πέρασα και ξεκίνησα. Σε λίγους μήνες είχα ενταχθεί στους μόνιμους εξωτερικούς συνεργάτες της εταιρείας.

Y: Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στο έργο του υποτιτλισμού (διαδικασία, γλώσσα, εργαλεία, κ.λπ.);

Α.Κ.: Ο υποτιτλισμός παρουσιάζει αρκετές προκλήσεις, που ίσως είναι άγνωστες σε όσους θεωρούν ότι είναι μια πανεύκολη δουλειά, που μπορεί να γίνει από τον καθένα που είναι λειτουργικά γλωσσομαθής. Καταρχάς, χρειάζεται να έχεις άριστη γνώση και της ξένης γλώσσας και της ελληνικής. Τα τραγικά ή κωμικοτραγικά λάθη που εντοπίζουμε στους υποτίτλους οφείλονται κυρίως στο γεγονός ότι δεν είναι τελικά τόσο εύκολο για τον καθένα να καταλάβει τι ακριβώς λέγεται, αλλά και να το αποδώσει σε σωστά ελληνικά.

Δεύτερη πρόκληση είναι η στενότητα του χρόνου. Σπανίως ένας υποτιτλιστής έχει στη διάθεσή του πολλές μέρες για να ολοκληρώσει έναν υποτιτλισμό. Αλλά ακόμα κι αν είχε απεριόριστο χρόνο, οι αμοιβές είναι τόσο συμπιεσμένες που δεν συμφέρει κανέναν να ασχολείται πολλές μέρες με μία ταινία. Όσο για τα εργαλεία, οι μεγάλες ξένες εταιρείες δίνουν το δικό τους ιδιωτικό λογισμικό στους συνεργάτες τους, άρα δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν όμως θελήσει ένας υποτιτλιστής να αγοράσει κάποιο εμπορικό λογισμικό υποτιτλισμού, οι τιμές είναι συνήθως απαγορευτικές.

Y: Πώς θα περιγράφατε τη σημερινή κατάσταση στον κλάδο;

Α.Κ.: Η σημερινή κατάσταση δεν είναι πολύ ενθαρρυντική. Προσπαθώντας να συμπιέσουν το κόστος τους, οι εταιρείες υποτιτλισμού έχουν ρίξει τις αμοιβές σε αρκετά χαμηλά επίπεδα. Κάποιες εταιρείες μάλιστα άνοιξαν και μετά από λίγο καιρό έκλεισαν αφήνοντας απλήρωτους τους συνεργάτες τους, επειδή νόμισαν ότι θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την πολύ φτηνή (και τελικά απλήρωτη) εργασία ερασιτεχνών.

Y: Ποια συμβουλή θα δίνατε στους νέους επαγγελματίες του χώρου;

Α.Κ.: Να προετοιμάζονται όσο καλύτερα μπορούν πριν αποφασίσουν να ασχοληθούν με τον υποτιτλισμό. Δεν είναι εύκολη δουλειά, ούτε απλό χόμπι. Να μην υποτιμούν τον εαυτό τους και τη δουλειά τους δεχόμενοι εξευτελιστικές αμοιβές. Να συμβουλεύονται τους μεγαλύτερους συναδέλφους τους σε φόρουμ μεταφραστών και να ζητούν τη βοήθειά τους. Και τέλος, μια συμβουλή που ισχύει για όλους τους μεταφραστές: κανένας μας δεν είναι παντογνώστης, και το Διαδίκτυο είναι ο καλύτερος φίλος μας.

Interview of the month – Alexandra Karanikolou 

(Translator-visual media translator)

Y: Tell us a little bit about yourself. How did you decide to take up subtitling and what do you do today?

Α.Κ.: I went into subtitling 20 years ago, as an amateur. I had never studied translation or subtitling. My degree was in Chemistry and I was teaching Chemistry classes at schools. However, I approached one of the biggest subtitling companies in Greece and they agreed to let me do a try out. I passed the test and started working. Within a few months I was among the company’s permanent freelance collaborators.

Y: What is the biggest challenge in subtitling (process, language, tools, etc)?

Α.Κ.: Subtitling involves a number of challenges, which may come as a surprise to those who consider it a very easy job that can be done by anyone who speaks languages to a satisfactory level. First of all, you must have excellent knowledge of both the foreign language and Greek. The pitiful or rather funny mistakes we often spot when reading subtitles are mainly due to the fact that clearly it is not so easy for anyone to understand what is being said and to translate it in a way that makes sense in Greek.

The second challenge is that of time; subtitling professionals rarely have many days to finish a subtitling job. But even if they had the time, the fees are so low that it doesn’t make sense for anyone to spend many days in subtitling a movie. As for the tools, the biggest foreign companies offer their own private software to their collaborators, so there is no problem there. However, if someone wants to buy their own subtitling software, usually the prices are extremely high.

Y: How would you describe the situation in the subtitling industry today?

Α.Κ.: The situation today is not very encouraging. In an effort to reduce their costs, subtitling companies have dropped their pay to very low levels. Some companies even closed down shortly after they opened and never paid their collaborators, because they figured they could take advantage of the very cheap (and in the end, unpaid) work of amateurs.

Y: What advice would you give to the young professionals in the industry?

Α.Κ.: I would advise them to be as well-prepared as possible before they decide to go into subtitling. It is not an easy job, nor a mere hobby. They should not underestimate themselves or their work by agreeing to humiliating fees. They should consult their more experienced colleagues in translator forums and ask for their help. And finally, a piece of advice that is useful to all translators: remember that nobody knows everything and that the Internet is our best friend.

Συνέντευξη του μήνα: Οντίλ Καυκαλίδη-Wissmer

(Freelancer διερμηνέας στην Ευρωπαϊκή Ένωση)

Y: Θα θέλαμε να μας πεις λίγα πράγματα για σένα. Πώς αποφάσισες να γίνεις διερμηνέας και πώς ξεκίνησες την επαγγελματική σου καριέρα;

O.K.: Πάντα με τραβούσαν οι γλώσσες. Τελειώνοντας το σχολείο, έφυγα λοιπόν για σπουδές στο Λονδίνο, όπου και είχα την τύχη να κάνω πρακτική κοντά στον κο Pilley, ο οποίος ήταν τότε με την Danica Seleskovitch, ένας από τους πιο γνωστούς διερμηνείς παγκοσμίως. Έπειτα, πήγα στο Μεξικό για να εκπονήσω τη διδακτορική μου διατριβή και να τελειοποιήσω τα ισπανικά μου. Επιστρέφοντας στην Ευρώπη, γνώρισα τον άντρα μου και έτσι ήρθα να ζήσω στην Ελλάδα προσθέτοντας και μια τρίτη γλώσσα –τα ελληνικά- στο ενεργητικό μου.

Έχοντας αποκτήσει το πτυχίο φιλολογίας και λογοτεχνίας, έλαβα μέρος στις εξετάσεις διερμηνείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και στη συνέχεια του ΟΗΕ.

Τα αποτελέσματα ήταν θετικά κι έτσι ξεκίνησα την καριέρα μου στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από τη δεύτερη ελληνική προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι και σήμερα, εργάζομαι κυρίως στις Βρυξέλλες, το Στρασβούργο και το Λουξεμβούργο, στην υπηρεσία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.

Y: Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της διερμηνείας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ελληνικής γλώσσας ως γλώσσας-πηγής;

O.K.: Στις Βρυξέλλες το αντικείμενο της διερμηνείας μπορεί να έχει μεγάλο εύρος. Αυτό σημαίνει ότι πριν από κάθε συνεδρίαση χρειάζεται πολύ καλή προετοιμασία και ενημέρωση για το συζητούμενο θέμα. Ακριβώς γι’ αυτό, η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Δικαστήριο έχουν θέσει στη διάθεσή μας πληθώρα βάσεων δεδομένων, ενώ οργανώνουν για τους διερμηνείς σύντομες ενημερωτικές συναντήσεις, όταν η συνεδρίαση κρίνεται ιδιαίτερα δύσκολη. Επιπλέον, η εμπειρία είναι εξαιρετικά σημαντική και επιτρέπει τη διαχείριση του άγχους και των δυσκολιών. Μέσα στην καμπίνα, είμαστε γενικά 3 διερμηνείς, συνεπώς υπάρχει αμοιβαία υποστήριξη και βοήθεια σε περίπτωση αμφιβολιών.

Όσον αφορά τη διερμηνεία από τα ελληνικά, δεν είναι πιο δύσκολη από τη διερμηνεία από τα ισπανικά, για παράδειγμα. Χρησιμοποιώ τα ισπανικά ως παράδειγμα, γιατί ως γλώσσα χαρακτηρίζεται από την ίδια ταχύτητα με τα ελληνικά. Βέβαια, κάθε γλώσσα έχει τις ιδιαίτερες δυσκολίες της, ωστόσο, από τη στιγμή που είσαι επαγγελματίας διερμηνέας, μπορείς να αντιμετωπίσεις εύκολα όλες τις καταστάσεις.

Y: Ποιες δεξιότητες και ποια χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχει ένας διερμηνέας;

O.K.: Δεν έχω να σας πω κάτι καινούριο. Οι διερμηνείς πρέπει να είναι γρήγοροι, να σκέφτονται σύνθετα και με ακρίβεια, και να διαθέτουν μια γενικότερη κουλτούρα και εξαιρετική μνήμη. Επίσης, χρειάζεται να έχουν καθαρή άρθρωση και ευχάριστη φωνή.

Ως προς το χαρακτήρα τους, χρειάζεται να είναι φιλικοί, κοινωνικοί, ανοιχτοί και λίγο θεατρικοί. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί εξαιρετικοί διερμηνείς που δεν διαθέτουν απαραίτητα αυτά τα χαρακτηριστικά.

Από την άλλη πλευρά, η εμφάνιση, αν και γνωρίζουμε ότι δεν καθορίζει τον άνθρωπο, πρέπει να είναι κομψή και διακριτική, καθώς σε κάθε περίπτωση συνδέεται με μια δημόσια παρουσία.

Y: Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι διερμηνείς γενικά ή ανά είδος διερμηνείας και πώς μπορούν να τις αντιμετωπίσουν;

O.K.: Κάθε διερμηνεία έχει γλωσσικές, τεχνικές, και άλλες . δυσκολίες. Για μια διερμηνεία με ιδιαίτερα τεχνικό αντικείμενο, καλό είναι να είναι κανείς εξειδικευμένος. Η NASA, για παράδειγμα, προσλαμβάνει μόνο ειδικούς στο αντικείμενο. Προσωπικά, δεν αναλαμβάνω ποτέ ιατρικά συνέδρια, καθώς πιστεύω ότι πρέπει να είναι κανείς γιατρός για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της διερμηνείας.

Με ρωτούν συχνά τι κάνουμε σε περίπτωση μεγάλης δυσκολίας, όταν δεν καταλαβαίνουμε τι λέει ο ομιλητής. Η αλήθεια είναι ότι με την πείρα και την ψυχραιμία που πρέπει να έχει ο διερμηνέας μπορεί  να περιμένει λίγο παραπάνω και να καταλάβει τελικά πάντα που θέλει να καταλήξει ο ομιλητής. Αν δεν γνωρίζουμε μια τεχνική λέξη, μπορούν να μας βοηθήσουν οι συνάδελφοί μας και να μας δώσουν τη λύση. Διαφορετικά, αν πρόκειται για κάποιο αστείο -ό,τι χειρότερο για τους διερμηνείς- το οποίο δεν μπορούμε να μεταφέρουμε στη γλώσσα-στόχο, τα πράγματα δυσκολεύουν, γιατί όλοι αυτοί που γνωρίζουν τη γλώσσα-πηγή αντιδρούν γελώντας, ενώ οι πελάτες μας ψάχνουν να καταλάβουν τι ειπώθηκε. Μπορούμε βέβαια να ελιχθούμε με διάφορους τρόπους. Μπορούμε να πούμε «ο/η διερμηνέας δεν κατάλαβε» (τι ντροπή!) ή να επικαλεστούμε πρόβλημα στον ήχο (κάτι που συμβαίνει αρκετά συχνά), ακόμα και να ζητήσουμε από τον ομιλητή να μιλήσει πιο καθαρά και πιο αργά. Αλλιώς, απλά κοκκινίζεις και την κάνεις με ελαφρά μόλις τελειώσει η συνεδρίαση.

Interview du mois: Odile Kafkalidis-Wissmer 

(Interprète freelance pour l’Union Européenne)

Y: Peux-tu nous dire quelque chose sur toi? Pourquoi as-tu decidé de devenir interprète et comment as-tu commencé ta carrière?

Ο.Κ.: J’ai toujours été attirée par les langues. Apres l’obtention de mon baccalauréat, je suis donc partie à Londres pour étudier et j’en ai profité pour faire un stage chez Mr Pilley qui à l’époque était avec Danica Seleskovitch l’un des interprètes les plus connus sur la scène internationale. Puis, je suis partie au Mexique écrire ma thèse et peaufiner mon espagnol. De retour en Europe, j’ai rencontré mon mari et suis donc venue vivre en Grèce où j’ai ajoute une troisième langue, le grec, à mon actif.

Une fois ma maitrise de langues et lettres en poche, je me suis présentée aux tests d’interprétation de l’Union Européenne, puis à ceux des Nations Unies.

Après avoir réussi les tests avec succès, j’ai donc commencé à travailler sur le marché libre en Grèce et ailleurs, et depuis la deuxième présidence grecque de l’Union européenne, je travaille surtout à Bruxelles, Strasbourg et Luxembourg pour les institutions européennes.

Y: Travailler pour les institutions européennes et avoir le grec comme langue     source, en quoi est-il différent d’autres types d’interprétation?

Ο.Κ.: A Bruxelles les sujets sont extrêmement variés. Il faut donc avant chaque réunion être bien préparé et au courant du sujet traité. Pour cela nous sommes bien encadrés par la Commission, le PE et la Cour qui disposent d’une multitude de base de données, et organisent des briefings pour les interprètes en cas de grande difficulté de la réunion. Ceci dit, l’expérience compte énormément et permet de pouvoir gérer le stress et la difficulté. En cabine, nous sommes en général 3 interprètes et donc nous nous soutenons mutuellement et nous entraidons en cas de doute.

Quant à l’interprétation à partir du grec, elle n’est pas plus difficile qu’à partir de l’espagnol par exemple. Je prends l’espagnol comme langue, car on peut comparer la vitesse de cette langue à celle du grec: Sinon toutes les langues présentent une difficulté particulière ou une autre. Mais dès l’instant où l’on est interprète de carrière, il est facile de maitriser toutes les situations.

Y: Quelles sont les aptitudes et les habiletés liées à la profession de l’interprète?

Ο.Κ.: Je ne vous apprendrai rien de nouveau. Un interprète doit être rapide, avoir une pensée synthétique et précise, il doit avoir une grande culture générale et une excellente mémoire, ainsi qu’une bonne diction et une voix agréable.

Quant à son caractère, il doit être aimable, sociable, ouvert et un peu cabotin. Mais il y a beaucoup d’exceptions à la règle, et ce sont de remarquables interprètes.

Quant a son apparence, et l’habit, on le sait, ne fait pas le moine, elle doit être élégante et discrète car il sera à tout moment appelé à comparaitre en public.

Y: Quelles difficultés présente l’interprétation, ou chaque type d’interprétation, et comment peut-on fair face à ces problèmes?

Ο.Κ.: Chaque interprétation présente des difficultés linguistiques, techniques etc. Pour une interprétation très technique; il vaut mieux être spécialisé. La NASA par exemple n’embauche que des spécialistes en la matière. Personnellement, je n’accepte jamais un congrès médical, car je pense qu’il faut soit même être médecin pour être a la hauteur de l’interprétation.

On me demande toujours ce que l’on fait en cas de grande difficulté, au cas ou l’on ne comprend pas ce que dit l’orateur. Il est vrai qu’avec le recul il est toujours possible de comprendre de quoi il s’agit et donc d’expliquer. Si on ne connait pas le mot technique, les collègues peuvent venir à la rescousse et vous le donner. Si par contre, il s’agit d’une plaisanterie, bête noire des interprètes, et que l’interprète ne peut pas la restituer dans la langue cible, les choses se corsent, car tout ceux qui connaissent la langue source réagissent en riant sauf vos clients qui se demandent de quoi l’on parle. On peut bien sur s’en tirer de diverses façons. Soit en disant «  l’interprète n’a pas compris » (oh honte !), soit en prétextant un problème de son (ce qui arrive assez souvent), soit en demandant a l’orateur de s’exprimer plus clairement et moins vite. Soit en rougissant et en rasant les murs à la fin de la réunion.