1. Ποια είναι η σχέση σου με τη μετάφραση και, πιο συγκεκριμένα, ποια είναι η εμπειρία σου στην μετεπιμέλεια;

Είμαι πτυχιούχος του ΤΞΓΜΔ με γλώσσες εργασίας τα Αγγλικά και τα Γαλλικά. Στα 20 χρόνια της επαγγελματικής μου σταδιοδρομίας έχω υπηρετήσει τη μετάφραση από διάφορες ειδικεύσεις, όπως ο υποτιτλισμός και η δημιουργική μετάφραση.

Με τη μετεπιμέλεια πρωτοήρθα σε επαφή ως εσωτερική μεταφράστρια πριν από μια πενταετία περίπου, καθώς τα πρώτα νευρωνικά συστήματα Μηχανικής Μετάφρασης άρχιζαν να φέρνουν καλύτερα αποτελέσματα στην ελληνική γλώσσα: οι μηχανές μπορούσαν να μεταφράσουν καλύτερα στα ελληνικά, και η μετεπιμέλεια έβρισκε τη θέση της στην μεταφραστική παραγωγή της χώρας μας ως χρήσιμο εργαλείο, το οποίο θα εξοικονομούσε χρόνο, αλλά και θα βελτίωνε την ποιότητα σε συγκεκριμένους τύπους κειμένων.

Αφού παρακολούθησα σχετική εκπαίδευση, άρχισα να αναλαμβάνω τα πρώτα μου έργα μετεπιμέλειας, και με τη σειρά μου μετέφερα τις γνώσεις μου ως εισηγήτρια για τις καλές πρακτικές τις μετεπιμέλειας στο πλαίσιο μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών ενός ιδιωτικού φορέα.

Στη τωρινή μου θέση, ως διαχειρίστρια έργου και υπεύθυνη ποιοτικού ελέγχου, ασχολούμαι με κείμενα που είναι κατά βάση προϊόντα μετεπιμέλειας, και χρήσης ΤΝ. Σημείωση: όχι στα ελληνικά. Αυτή τη σημείωση μπορούμε να την αναλύσουμε στη συνέχεια, ειδικά για το σκέλος της ΤΝ, ή επιτρέψτε μου να την αποκαλώ στο εξής AI.

2. Με ποιο τρόπο έχει επηρεάσει η τεχνητή νοημοσύνη τη δουλειά των μεταφραστών και των μεταφραστριών και τι σημαίνει η χρήση της ΤΝ κατά τη διαδικασία της μετάφρασης στην πράξη;

Το ΑΙ ήταν πραγματικό buzzword της χρονιάς που πέρασε. Ένα τσουνάμι των πιθανών εφαρμογών της ΑΙ σε ένα πλήθος κλάδων προκάλεσε φρενίτιδα στο εξωτερικό αλλά και την Ελλάδα. Ο κόσμος δεν θα είναι πια ο ίδιος, οι μηχανές θα κάνουν τα πάντα.

Δεν θα ήθελα να ακουστώ υπεροπτική μνημονεύοντας την λαϊκή ρήση «όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι».
Αλλά ούτε και να παραβλέψω το γεγονός ότι ο κλάδος της μετάφρασης βρίσκεται σε ένα μεγάλο σημείο καμπής. Δεν είναι άλλωστε το πρώτο, η μετάφραση άλλαξε μια για πάντα όταν εισήχθησαν στην παραγωγική διαδικασία τα πρώτα μεταφραστικά εργαλεία (CAT tools).

Παρόλα αυτά, το τωρινό σημείο καμπής της μετάφρασης το τοποθετώ στην βελτίωση της μηχανικής μετάφρασης η οποία συντελείται εδώ και πολλά χρόνια πια, και πολύ λιγότερο στην ΤΝ, στη μορφή που την έχουμε ως τώρα στη διάθεσή μας τουλάχιστον για τα ελληνικά.

Αυτή τη στιγμή, στο βαθμό τουλάχιστον που μου επιτρέπει η δική μου εμπειρία, βλέπω ότι οι μεταφραστές και οι μεταφράστριες επηρεάζονται πολύ περισσότερο από τη μηχανική μετάφραση και τη μετεπιμέλεια και πολύ λιγότερο από το ΑΙ. Στην πράξη, μεταφραστές που αναλαμβάνουν έργα με μεγάλη επαναληψιμότητα και παγιωμένη ορολογία καλούνται πλέον να επιμεληθούν κείμενα που έχει μεταφράσει μια μηχανή, αντί να μεταφράσουν με τους συμβατικούς τρόπους που το έκαναν έως τώρα. Η πρόκληση τόσο για τη μετεπιμέλεια όσο και για τη χρήση του ΑΙ στη μετάφραση είναι ότι ακολουθούν τους δικούς τους κανόνες, οι οποίοι είναι «κόντρα ρόλος» στον τρόπο που εργάζεται ένας μεταφραστής σήμερα. Για να περάσει στο επόμενο επίπεδο, υπάρχει ανάγκη εκπαίδευσης και προσαρμογής στα νέα δεδομένα, το λεγόμενο upskilling.

3. Τι δεξιότητες χρειάζεται να έχει ένας μεταφραστής/μια μεταφράστρια για να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης;

Θα έλεγα ότι η απάντηση είναι ανάλογη με το τι δεξιότητες χρειάζεται να έχει ένας μεταφραστής/μεταφράστρια για να εργαστεί με μεταφραστικά εργαλεία.

Θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί υπολογιστή και να γνωρίζει τις δυνατότητες του εργαλείου που έχει στη διάθεσή του/της. Θεωρώ απαραίτητη την εκπαίδευση στον τρόπο που λειτουργεί τόσο η μηχανική μετάφραση όσο και ένα υβριδικό μοντέλο που χρησιμοποιεί και ΑΙ. Για τη μετεπιμέλεια υπάρχει ήδη όγκος επιμορφωτικού υλικού στο διαδίκτυο καθώς και κάποιες πιστοποιήσεις (εταιρικού χαρακτήρα), τα οποία μπορούν να βρεθούν με μια γρήγορη αναζήτηση.

Πέρα από την εκπαίδευση όμως, υπάρχει και πρακτική εξάσκηση. Η μετεπιμέλεια, όπως και η μετάφραση με ή χωρίς εργαλείο, βελτιώνονται αποκλειστικά και μόνο μέσα από την καθημερινή τριβή. Η τριβή αυτή μπορεί να έρθει είτε αναλαμβάνοντας κάποιο μικρό έργο μετεπιμέλειας για να εξοικειωθεί κάποιος, είτε κάνοντας τις δικές του δοκιμές με κείμενα που μπορεί να μεταφράσει μηχανικά ο ίδιος σε διάφορες πλατφόρμες. Φυσικά, περιγράφω σε αδρές γραμμές τη διαδικασία upskilling και δεν θα ήθελα τα παραπάνω να εκληφθούν ως δεδομένες πρακτικές.

4. Τι θεωρείς ότι θα πρέπει να γνωρίζουν οι πελάτες για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης κατά τη διαδικασία της μετάφρασης;

Ότι τόσο η μηχανική μετάφραση όσο και το AI έχουν δυνατότητες, αλλά δεν μπορούν να κάνουν τα πάντα, και κυρίως, ότι δεν απευθύνονται σε όλους.

Κάποια στιγμή πρέπει να γίνει συνείδηση στην πλευρά του πελάτη ότι το να περάσουμε ένα εξειδικευμένο κείμενο στο google translate σημαίνει ότι απλώς έχουμε λέξεις σε μια άλλη γλώσσα και όχι τη μετάφρασή του.

Για να είναι αξιοποιήσιμο ένα μηχανικά μεταφρασμένο κείμενο, πρέπει να προκύψει από μια εκπαιδευμένη μηχανή, η οποία είναι διαμορφωμένη στοχευμένα, σύμφωνα με τις μεταφραστικές ανάγκες του πελάτη. Για να φέρω ένα απλό παράδειγμα, μια απλή μεταφραστική μηχανή δεν είναι σε θέση να μεταφράσει επιστημονικά κείμενα, ούτε προωθητικά. Να αναφέρω εδώ την περίπτωση της ΕΕ, η οποία έχει τη δική της μηχανή, που παράγει πολύ καλά αποτελέσματα για κοινοτικά κείμενα. Είναι όμως ακατάλληλη για άλλα σώματα κειμένων.

Μιλώντας λοιπόν για την ΕΕ, βλέπουμε ότι για να μπορέσει να απολαύσει κάποιος τα καλά αυτής της τεχνολογίας πρέπει να επενδύσει χρόνο και χρήμα στις υποδομές του. Ή αντίστοιχα, να υπολογίζει στον προϋπολογισμό του το κόστος χρήσης εκπαιδευμένων εργαλείων όταν σχεδιάζει να μεταφράσει σώματα κειμένων με τη βοήθεια της μηχανικής μετάφρασης, καθώς και την απασχόληση εξειδικευμένων επαγγελματιών.

Στόχος μου δεν είναι να ακουστώ αφοριστική, απλώς παρατηρώ ότι σε πολλές περιπτώσεις, η πλευρά του πελάτη διατηρεί ακόμα μια συγκεχυμένη εικόνα για το τι κάνει τελικά η μηχανική μετάφραση και πώς θα μπορούσε πραγματικά να τον βοηθήσει. Η έλευση του ΑΙ είναι μια καλή ευκαιρία να τεθούν τα πράγματα σε νέα βάση, αν και όπως είδαμε το 2023, υπήρξε πολύς ντόρος, χωρίς ο πελάτης να έχει πραγματική εικόνα του πώς θα αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες προς όφελός του.

5. Πώς πιστεύεις ότι θα εξελιχθεί ο κλάδος της μετάφρασης σε σχέση με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης;

Πιστεύω ότι οι ειδικεύσεις μετάφρασης κειμένων τεχνικής φύσης ή/και μεγάλης επαναληψιμότητας θα μεταμορφωθούν. Υπάρχει ο κίνδυνος απώλειας θέσεων εργασίας, παρόλα αυτά παραμένω αισιόδοξη. Κυρίως, επειδή όσο πιο εξειδικευμένη γίνεται η τεχνολογία, τόσο πιο ικανοί πρέπει να είναι αυτοί που τη χειρίζονται προκειμένου να έχουμε ποιοτικά αποτελέσματα.

Η πιο εμπεριστατωμένη αρθρογραφία για το AI, το οποίο άλλωστε επηρεάζει και διάφορα άλλα επαγγέλματα, επισημαίνει το σημαντικό ρόλο του «χειριστή» πίσω από το μηχάνημα, είτε αυτό είναι μεταφραστική μηχανή, είτε πλατφόρμα που δημιουργεί γραφικά ή παρουσιάσεις.

Για την δική μας μεταφραστική αγορά, ιδίως, εικάζω ότι θα αργήσουμε λίγο περισσότερο να δούμε δραστικές αλλαγές. Μπορείτε απλώς να πειραματιστείτε βάζοντας οποιοδήποτε ξενόγλωσσο κείμενο στο Chat GPT δίνοντάς του ένα απλό prompt, να μεταφράσει και να διορθώσει γραμματική και συντακτικό.

Σας ευχαριστώ!