Posted on by

Our successful collaboration with leading fashion company Axel Accessories continues! The latest issue of Axelife is out, once again translated into English by Yourtranslator. Till next time!

***************

Νέο τεύχος του Axelife σε μετάφραση του Yourtranslator!

Η συνεργασία μας με την Axel Accessories, μια από τις πιο γνωστές εταιρείες στον τομέα της μόδας, συνεχίζεται! Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού Axelife κυκλοφόρησε, για άλλη μια φορά σε μετάφραση του Yourtranslator. Ανυπομονούμε για την επόμενη συνεργασία μας!

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Posted on by

7d47ec7ea66ca8c8_soyld04713332c2r2

by Marina Spanou

I recently watched the film Arrival. From the moment I found out that the protagonist was a translator/interpreter, I was very curious about its linguistic approach on a very common movie subject, i.e. aliens.  I must say that, barring a few common misconceptions and clichés, I wasn’t disappointed at all. I will try to limit the spoilers for those of you who haven’t watched the movie yet, but if you’re one of those people who don’t even want to know the characters’ names before watching a movie, better skip this article and come back after you’ve watched it.

The movie goes like this: a few alien spaceships appear floating on top of the earth, in various countries (that’s not really a spoiler, it literally happens in the first 2 minutes). The military recruits renowned linguist and academic Louise Banks (played by Amy Adams) to help them understand what the creatures want and why they’re here. So far so good…only wait, here comes:

Misconception no 1: translators (must) speak every language there is

At the beginning of the movie, Amy Adams is giving a lecture on Portuguese and its differences from other Romance languages. Therefore it’s safe to assume she’s an expert on Portuguese and possibly some -if not all- of those languages. Later, when the military comes to pick her up, they mention that she had done Farsi translations for them in the past. To test one of her colleagues’ – who is also her competitor for the post- aptitude for this job, she suggests they ask him the word for war in Sanskrit -so we can safely assume she speaks that too. Finally, a bit later in the movie, the colonel asks her to translate something from Mandarin. So, to sum up, this woman speaks English, Portuguese (presumably Spanish, Italian and French too, maybe even Romanian and Catalan), Sanskrit, Farsi and Mandarin and I guess the list goes on…

This is a common misconception about translators. Although Louise Banks is a linguist and it is logical that she should speak a few languages, this is how many people perceive translators in general. Many (if not most) talented and successful translators only translate from one foreign language to their native tongue (what? Only one?) and even if we do speak more than one language, most of us end up translating from two or three at most. The professionalism and skills of a translator does not depend on the number of languages he/she speaks. What matters most is his/her ability to convert meaning from one language to the other; that is the main skill that takes you years to master and separates professionals from amateurs.

Misconception no 2: testing someone’s ability as a translator based on his knowledge of certain words

I must admit I was a bit annoyed by this part of the movie too. Granted, knowing the right word for “war” and being able to distinguish between subtle differences in a language is definitely important if you’re going to take part in negotiations with another species (as I also mention below), but using this knowledge as the only measure of someone’s professionalism or aptitude is very misleading.  It’s a common question asked to translators “What’s the word for X in [insert language you translate from here]”, followed by meaningful looks when you don’t know the answer. Translators are not dictionaries; they are so much more than that. Not to mention that the aliens did not speak Sanskrit, so I don’t really see the point of asking this question in the first place.

Truth no 1: translation is an infinitely important process that requires constant attention

Perhaps one of the most important messages of this movie is that how you choose to translate –or interpret- certain words can have a huge impact on important decisions and ultimately on human survival (if we are talking about a war-or-peace situation). At some point, the aliens use the word weapon, and although other linguists choose to perceive this immediately as a threat, the film’s protagonist wonders if they may be trying to refer to a tool or means. This is extremely interesting for a linguist, although its massive importance may escape an unsuspected viewer: words may have different meanings or connotations in different languages, so how you choose to interpret them in your own can make a huge difference in the outcome of any discussion.

Translators and interpreters play a crucial role on the success or failure of relationships, discussions, negotiations, marketing strategies, and much more. This may seem more obvious for interpreters, as they are the ones who are present at high-level discussions that often determine the future of countries or alliances. However, translators are no less important in this respect; one wrongly translated word can lead to diplomatic episodes, lawsuits or other undesired outcomes for everyone involved. And, to cite a more day-to-day case, an incorrectly translated website or product description can cost a company valuable business and an organization precious support or media coverage. Therefore, one of the things the film teaches us is “choose your translator wisely”.

Truth no 2: translation is ultimately and foremost communication

This was –unsurprisingly- my favourite take away from this movie. When watching it you become acutely aware of the importance of translation for human communication –or interspecies, when this need arises I guess. When Dr. Banks arrives at the alien spaceship, humans have no idea what the aliens are saying or what they want, but through a series of well thought-out steps and processes, she manages to understand their language by creating correspondences with English and finally to have meaningful, if short, conversations with them. Thus it becomes clear that being a translator requires far more than speaking a foreign language; to be good at what you do, you need to have a deep knowledge of what translation is, an understanding of how language works and how to interpret a certain meaning in your own language beyond the basic correspondences one can find on a dictionary or on machine translation programmes. You have to understand that a weapon does not always mean “a machine used to kill someone”, but it can mean many different things in different contexts; just think of the phrase “Communication is a powerful weapon in today’s interconnected world”.

Controversial theory: the “Sapir-Whorf hypothesis”

Finally, the film is largely based on the “Sapir-Whorf hypothesis”, according to which languages shape the way we think and see the world. I am not going to elaborate on the role the theory plays in the movie, because it would be a huge spoiler. However, I will mention that although this theory is largely contested today (you can find more information about it here), it is very positive that it was mentioned in such a major film, hopefully triggering the interest of viewers in linguistics, the science of language, that is so often overlooked.

To sum up, regardless of whether you are a sci-fi fan or not, I think that this film offers a glimpse of what being a translator really means, which can only be a good thing for us translators aiming to promote our profession.

Have you watched the movie? Did you spot any other mishaps or truths about translation? Let us know in the comments below.

***********************************

Άφιξη (Arrival): η κριτική μιας μεταφράστριας – αλήθειες και παρανοήσεις για τη μετάφραση [περιέχει κάποια spoiler]

7d47ec7ea66ca8c8_soyld04713332c2r2

της Μαρίνας Σπανού

Πρόσφατα είδα την ταινία «Άφιξη». Ως μεταφράστρια, από τη στιγμή που είδα ότι η πρωταγωνίστρια της ταινίας ήταν μεταφράστρια/διερμηνέας, ήμουν πολύ περίεργη να δω πώς θα χειριζόταν το πολύ κοινό μοτίβο των εξωγήινων στον κινηματογράφο από γλωσσολογική άποψη. Οφείλω να ομολογήσω ότι παρά τις κάποιες παρανοήσεις για τη μετάφραση και διάφορα κλισέ στα οποία υπέπεσε, η ταινία δεν με απογοήτευσε καθόλου. Θα προσπαθήσω να αποκαλύψω όσο το δυνατόν λιγότερα για την ταινία, αλλά αν είστε από αυτούς που δεν θέλετε να ξέρετε ούτε καν το όνομα του πρωταγωνιστή πριν δείτε μια ταινία, καλύτερα να την δείτε πρώτα και να διαβάσετε μετά την κριτική μου.

Η πλοκή της ταινίας έχει ως εξής: μια μέρα εμφανίζονται από το πουθενά διαστημόπλοια, τα οποία αιωρούνται πάνω από διάφορες χώρες της γης (αυτό δεν είναι spoiler: συμβαίνει κυριολεκτικά στα πρώτα δύο λεπτά της ταινίας). Ο στρατός προσλαμβάνει μια διάσημη γλωσσολόγο και ακαδημαϊκό, την Louise Banks (Amy Adams) για να τους βοηθήσει να καταλάβουν τι θέλουν αυτά τα όντα και γιατί είναι εδώ. Μέχρι εδώ καλά…όμως:

1η παρανόηση: οι μεταφραστές (πρέπει να) μιλάνε όλες τις γλώσσες του κόσμου

Στην αρχή της ταινίας, η Amy Adams διδάσκει ένα μάθημα για τα πορτογαλικά και τις διαφορές τους από τις άλλες λατινογενείς γλώσσες. Επομένως, μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι ειδική στα πορτογαλικά και πιθανόν σε κάποιες ακόμα —αν όχι σε όλες —αυτές τις γλώσσες. Αργότερα, όταν έρχονται από τον στρατό να της προτείνουν τη δουλειά, αναφέρουν ότι είχε κάνει στο παρελθόν μεταφράσεις από τα φαρσί. Για να ελέγξει τις γνώσεις ενός συναδέλφου της, και ανταγωνιστή της για τη δουλειά, προτείνει στον συνταγματάρχη που την επισκέπτεται να τον ρωτήσει πώς μεταφράζεται η λέξη «πόλεμος» στα σανσκριτικά. Τέλος, ακόμα πιο μετά στην ταινία, ο συνταγματάρχης της ζητάει να μεταφράσει κάτι από τα κινέζικα. Επομένως, έχουμε και λέμε, αυτή η γυναίκα μιλάει: αγγλικά, πορτογαλικά (και πολύ πιθανόν ισπανικά, γαλλικά, ιταλικά, ίσως και ρουμάνικα και καταλανικά), σανσκριτικά, φαρσί και κινέζικα. Και φαντάζομαι η λίστα δεν σταματάει εδώ…

Αυτή είναι μια πολύ κοινή παρανόηση σχετικά με τους μεταφραστές. Παρότι στην ταινία η συγκεκριμένη μεταφράστρια είναι γλωσσολόγος και είναι λογικό ίσως να γνωρίζει αρκετές γλώσσες, αυτή η αντίληψη επικρατεί σε μεγάλο βαθμό για τους επαγγελματίες του κλάδου μας. Κι όμως, πολλοί ταλαντούχοι κι επιτυχημένοι μεταφραστές (αν όχι οι περισσότεροι) μεταφράζουν μόνο από μία ξένη γλώσσα στη μητρική τους (Τι; Μόνο μία;;;) και ακόμα κι αν μιλάμε περισσότερες γλώσσες, οι περισσότεροι από εμάς μεταφράζουμε από δύο ή το πολύ τρεις. Ο επαγγελματισμός και η ποιότητα των υπηρεσιών ενός μεταφραστή ή μιας μεταφράστριας δεν εξαρτάται από τον αριθμό των γλωσσών που μιλάει. Το σημαντικότερο είναι η ικανότητά του/της να μεταφέρει νοήματα από τη μία γλώσσα στην άλλη, κι αυτή είναι η βασική δεξιότητα που σου παίρνει χρόνια να μάθεις και που ξεχωρίζει τους επαγγελματίες από τους ερασιτέχνες.

2η παρανόηση: η ικανότητα ενός ατόμου ως μεταφραστή εξαρτάται από το αν γνωρίζει κάποιες λέξεις

Πρέπει να ομολογήσω ότι ενοχλήθηκα από αυτή τη σκηνή της ταινίας. Εντάξει, παραδέχομαι ότι το να ξέρεις πώς λέγεται ο «πόλεμος» και να μπορείς να διακρίνεις μεταξύ κάποιων πολύ λεπτών διαφορών είναι σημαντικό αν πρόκειται να συμμετάσχεις σε διαπραγματεύσεις με ένα εξωγήινο είδος (όπως θα δούμε και παρακάτω), αλλά η χρήση αυτής της γνώσης ως το μοναδικό μέτρο του επαγγελματισμού ενός ατόμου είναι απόλυτα παραπλανητική. Δυστυχώς ως μεταφραστές ερχόμαστε πολύ συχνά αντιμέτωποι με αυτή την ερώτηση «Πώς λέγεται το x στα [οποιαδήποτε γλώσσα από την οποία μεταφράζεις];» και με το περίεργο βλέμμα που ακολουθεί αν δεν γνωρίζουμε την απάντηση. Οι μεταφραστές δεν είναι λεξικά. Για να μην πω ότι οι εξωγήινοι δεν μιλάνε σανσκριτικά, οπότε δεν καταλαβαίνω τι νόημα είχε να κάνει ο συνταγματάρχης αυτή την ερώτηση.

1η αλήθεια: η μετάφραση είναι μια ιδιαίτερα σημαντική διαδικασία που απαιτεί αδιάλειπτη προσοχή

Ενδεχομένως ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα της ταινίας είναι ότι το πώς επιλέγουμε να μεταφράσουμε —ή να διερμηνεύσουμε— συγκεκριμένες λέξεις μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο σε σημαντικές αποφάσεις και, σε τελική ανάλυση, στην επιβίωση του είδους (αν πρόκειται για διαπραγματεύσεις που μπορούν να οδηγήσουν στον πόλεμο ή την ειρήνη). Κάποια στιγμή, οι εξωγήινοι χρησιμοποιούν τον όρο «όπλο» (weapon), και παρότι άλλοι γλωσσολόγοι ανά τον κόσμο επιλέγουν να το ερμηνεύσουν ως απειλή, η πρωταγωνίστρια της ταινίας αναρωτιέται μήπως προσπαθούν να αναφερθούν σε κάποιο εργαλείο ή μέσο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για έναν επαγγελματία της γλώσσας, ακόμα κι αν περνάει απαρατήρητο από το ευρύ κοινό: οι λέξεις έχουν διαφορετικές σημασίες ή υποδηλώσεις σε διαφορετικές γλώσσες, επομένως το πώς επιλέγει κανείς να τις ερμηνεύσει στη δική του μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο στο αποτέλεσμα μιας συζήτησης.

Οι μεταφραστές και οι διερμηνείς διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην επιτυχία ή αποτυχία σχέσεων, συζητήσεων, διαπραγματεύσεων, στρατηγικών μάρκετινγκ, και πολλών ακόμα πραγμάτων. Αυτό μπορεί να είναι πιο προφανές στην περίπτωση των διερμηνέων, γιατί είναι συχνά παρόντες σε συζητήσεις υψηλού επιπέδου που καθορίζουν το μέλλον χωρών ή συμμαχιών. Ωστόσο, οι μεταφραστές δεν είναι λιγότερο σημαντικοί από αυτή την άποψη: η λανθασμένη μετάφραση μιας λέξης μπορεί να οδηγήσει σε διπλωματικά επεισόδια, μηνύσεις ή άλλες ανεπιθύμητες συνέπειες για όλους τους ενδιαφερόμενους. Και για να αναφέρω μια ακόμα πιο συνηθισμένη περίπτωση: μια ιστοσελίδα ή μια περιγραφή προϊόντος που δεν έχει μεταφραστεί σωστά μπορεί να κοστίσει πολύτιμους πελάτες σε μια επιχείρηση και κρίσιμη χρηματοδότηση ή κάλυψη στα μέσα ενημέρωσης σε έναν οργανισμό. Επομένως, ένα από τα πράγματα που μας μαθαίνει η ταινία είναι να επιλέγουμε προσεκτικά τον μεταφραστή μας/τη μεταφράστριά μας.

2η αλήθεια: η μετάφραση είναι πάνω και πέρα από όλα επικοινωνία

Αυτό ήταν το αγαπημένο μου μήνυμα από την ταινία (ίσως να μη σας προκαλεί και τόση έκπληξη). Βλέποντάς την, αντιλαμβάνεσαι τη σημασία της μετάφρασης για την ανθρώπινη επικοινωνία —ή την επικοινωνία μεταξύ των ειδών, αν και όταν χρειαστεί. Όταν η Δρ. Banks φτάνει στο εξωγήινο διαστημόπλοιο, οι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα τι λένε οι εξωγήινοι ή τι θέλουν από αυτούς. Ωστόσο, μέσα από μια σειρά προσεγμένων βημάτων και διαδικασιών, η γλωσσολόγος καταφέρνει να καταλάβει τη γλώσσα τους δημιουργώντας αντιστοιχίες με τα αγγλικά και τελικά καταλήγει να συζητά μαζί τους. Επομένως γίνεται σαφές ότι η μετάφραση απαιτεί πολλά παραπάνω από την απλή γνώση μιας ξένης γλώσσας: για να είσαι καλός σε αυτό που κάνεις, πρέπει να γνωρίζεις σε βάθος τι είναι η μετάφραση, να κατανοείς πώς λειτουργεί η γλώσσα γενικά και πώς να ερμηνεύσεις μια έννοια στη γλώσσα σου, πέρα από τις βασικές αντιστοιχίες που προσφέρει ένα λεξικό ή ένα πρόγραμμα μηχανικής μετάφρασης. Πρέπει να μπορείς να καταλάβεις ότι η λέξη «όπλο» δεν σημαίνει απαραίτητα «αντικείμενο που χρησιμοποιείται για να σκοτώσεις κάποιον», αλλά μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικά συγκείμενα. Απλά σκεφτείτε τη φράση «Η επικοινωνία είναι ένα ισχυρό όπλο στον σημερινό, διασυνδεδεμένο κόσμο μας».

Αμφισβητούμενη θεωρία: Η υπόθεση «Sapir-Whorf»

Τέλος, κεντρικό ρόλο στην ταινία παίζει η θεωρία «Sapir-Whorf», σύμφωνα με την οποία οι γλώσσες διαμορφώνουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Δεν θα αναλύσω πώς χρησιμοποιείται αυτή η θεωρία στην ταινία, γιατί θα σας χαλάσω το σασπένς. Ωστόσο, θα αναφέρω ότι παρότι αυτή η θεωρία αμφισβητείται σε μεγάλο βαθμό σήμερα, είναι σίγουρα θετικό το ότι αναφέρθηκε σε μια τόσο γνωστή ταινία, κάτι που πιθανόν να κεντρίσει το ενδιαφέρον των θεατών σχετικά με τη γλωσσολογία, την επιστήμη της γλώσσας που δυστυχώς δεν προσελκύει όση προσοχή θα έπρεπε.

Συνοψίζοντας, ανεξάρτητα από το εάν σας αρέσει η επιστημονική φαντασία ή όχι, πιστεύω ότι αυτή η ταινία δίνει στους θεατές μια ιδέα του τι σημαίνει τελικά να είσαι μεταφραστής, κάτι που είναι ιδιαίτερα θετικό για εμάς τους μεταφραστές που προσπαθούμε διαρκώς να προωθήσουμε το επάγγελμά μας.

Είδατε την ταινία; Προσέξατε άλλες παρανοήσεις ή αλήθειες σχετικά με τη μετάφραση; Πείτε μας τη γνώμη σας στα σχόλια!

*The copyrights of the image accompanying this article belong to the producer.

Posted on by

Interview with Will McMorran
Senior lecturer at Queen Mary University of London

will-mcmorran

Will McMorran recently translated Marquis de Sade’s famously explicit novel “120 Days of Sodom” with Thomas Wynn for Penguin Classics. Yourtranslator asked him what sparked his interest in this author and how he dealt with the translation of what is arguably one of the most obscene texts in the history of literature.

 

Tell us a bit about yourself and your background in translation and academia.

I am half-French and half-English, and I studied English as my undergraduate degree at Bristol University before doing my masters and a doctorate in English and Modern Languages at Oxford University. My first book was on digression in the early European novel, but I have been working on the Marquis de Sade for the last ten years. I teach at Queen Mary University of London, where I founded the department of Comparative Literature and Culture after being in the French department (where I used to enjoy teaching translation very much). I have written articles on translation in the eighteenth and nineteenth centuries, but the Sade translation was my first actual translation. My second translation has also just been published, but is very different: it’s a comic strip history of sexuality called The Story of Sex: From Apes to Robots. It’s by a French sexologist called Philippe Brenot.

You recently translated 120 Days of Sodom and are currently working on a book entitled “Reading Sade”. Could you explain the reasons for your interest in this controversial author?

The first time I read a novel by Sade I was really shocked, but also fascinated. Reading his fiction raises questions that we tend not to think about when reading more respectable works of literature. It makes us wonder about the power of fiction over the reader, and about the power of fictional violence in particular. And Sade is a very unusual case. We often lazily assume that authors are wise and friendly figures – mentors or teachers – but Sade is an example of an author we cannot trust. We never know what his intentions are. This is part of the reason that reading him is so difficult but so interesting.

I found I became more – not less – sensitised to the violence in the novel the more I worked on it; there are certain sections of the novel where tortures are described, and I found these almost unbearable to translate.

 

120-days-cover

You recently wrote an article on the challenges of translating rude words used by Sade in 120 Days of Sodom. What other difficulties did you face during the translation of this book?

Whereas ‘normal’ readers will only read a text once, and will skip over pages if they are bored or in a hurry, translators obviously have to read and reread in a much more intensive way. Because The 120 Days of Sodom is such an extreme text, living with it for three years was at times a very difficult experience. I found I became more – not less – sensitised to the violence in the novel the more I worked on it; there are certain sections of the novel where tortures are described, and I found these almost unbearable to translate. The coprophilic sections of the novel were also difficult to translate – after a couple of hours I would have to stop because I would feel very nauseous!

Technically there were interesting challenges too. Sade’s work is a draft, not a finished manuscript, so there are lots of mistakes and the punctuation is very minimalist – sometimes the sentences go on for pages like Proust. We wanted Anglophone readers to have a sense of the original text so we kept the mistakes and did our best to imitate the long sentences – though English is less flexible than French so this was difficult. We also had to be careful to find an idiom that was not old-fashioned but also not too contemporary because we wanted this translation to last a long time. We wanted to keep out of the way, and let the original text speak as brutally to English readers as it has to French readers.

You mention in your bio that your research interests include eighteenth century literature. Is there a specific reason you decided to focus on that century?

My first book was on eighteenth-century comic novels, and I have always loved the mixture of philosophy and fiction that one finds in eighteenth-century literature. For me the eighteenth-century novel is much more exciting and varied than the nineteenth-century novel. There are wonderful works in this period – such as Tom Jones, The Monk, Dangerous Liaisons, and, of course, The 120 Days of Sodom.

As a professor of French literature, would you say it is currently popular among the English-speaking public? What are the latest trends in translation of French literature into English?

The English have always been lazy about other languages, and until recently have been quite lazy about translating fiction from other languages as well. Over the last few years this has changed, with the popularity of Scandinavian crime fiction for example. However, the English still translate far fewer works into their own language than other countries in Europe. In terms of French literature, there are now excellent translations of all the major works, but very few contemporary writers other than Michel Houellebecq are available in translation.

 

*******************************************

Συνέντευξη με τον Will McMorran
Kαθηγητής στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου

will-mcmorran

Ο Will McMorran μετέφρασε πρόσφατα το διάσημο έργο του Μαρκήσιου ντε Σαντ «120 Μέρες στα Σόδομα» με τον Thomas Wynn για την Penguin Classics. Τον ρωτήσαμε πώς προέκυψε το ενδιαφέρον του για αυτόν τον συγγραφέα και πώς αντιμετώπισε τις δυσκολίες της μετάφρασης ενός από τα πιο προκλητικά κείμενα στην ιστορία της λογοτεχνίας.

 

Πες μας λίγα λόγια για σένα και για την πορεία σου στη μετάφραση και τον ακαδημαϊκό τομέα.

Είμαι μισός Γάλλος μισός Άγγλος και σπούδασα Αγγλική Φιλολογία σε προπτυχιακό επίπεδο στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, έπειτα Αγγλική και Σύγχρονη Φιλολογία σε μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έγραψα το πρώτο μου βιβλίο για την παρέκβαση στο πρώιμο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα, αλλά τα τελευταία δέκα χρόνια ασχολούμαι με τον Μαρκήσιο Ντε Σαντ. Διδάσκω στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου, όπου έστησα το τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού, μετά το πέρασμά μου από το Τμήμα Γαλλικής Φιλολογίας (εκεί δίδασκα μετάφραση και μου άρεσε πολύ). Έχω γράψει άρθρα με θέμα τη μετάφραση στο 18ο και 19ο αιώνα, αλλά η μετάφραση του Ντε Σαντ ήταν η πρώτη πραγματική μου μετάφραση. Η δεύτερή μου μετάφραση επίσης μόλις δημοσιεύτηκε, αλλά είναι πολύ διαφορετική: είναι ένα κόμικ για τη σεξουαλικότητα με τίτλο: «The Story of Sex: From Apes to Robots» (Η Ιστορία του Σεξ: Από τις Μαϊμούδες στα Ρομπότ). Το έχει γράψει ο γάλλος σεξολόγος Philippe Brenot.

Μετέφρασες πρόσφατα το έργο «120 Μέρες στα Σόδομα» και αυτή τη στιγμή ετοιμάζεις ένα βιβλίο με τίτλο «Reading Sade» (Διαβάζοντας τον Ντε Σαντ). Πώς εξηγείς το ενδιαφέρον σου γι’ αυτόν τον αμφιλεγόμενο συγγραφέα;

Ο Ντε Σαντ, την πρώτη φορά που διάβασα μυθιστόρημά του, πραγματικά με σόκαρε, αλλά ταυτόχρονα μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Η ανάγνωση των μυθιστορημάτων του γεννά ερωτήματα που συνήθως δεν μας απασχολούν όταν διαβάζουμε πιο αποδεκτά λογοτεχνικά έργα. Μας κάνει να αναρωτηθούμε για τη δύναμη που ασκεί η μυθοπλασία στον αναγνώστη, και συγκεκριμένα για τη δύναμη που ασκεί η μυθιστορηματική βία. Και ο Ντε Σαντ είναι μια πολύ ασυνήθιστη περίπτωση. Συχνά θεωρούμε, χωρίς να εμβαθύνουμε ιδιαίτερα, ότι οι συγγραφείς είναι συνετές, φιλικές προσωπικότητες –μέντορες ή δάσκαλοι- αλλά ο Ντε Σαντ είναι ένα παράδειγμα συγγραφέα που δεν μπορείς να εμπιστευτείς. Ποτέ δεν ξέρεις ποιες είναι οι προθέσεις του. Γι’ αυτό -μεταξύ άλλων- είναι τόσο δύσκολο, αλλά και τόσο ενδιαφέρον να τον διαβάζεις.

Ο Ντε Σαντ χρησιμοποιεί προκλητικό λεξιλόγιο στο έργο του «120 μέρες στα Σόδομα». Έγραψες ένα άρθρο σχετικά με τις προκλήσεις της μετάφρασης τέτοιων λέξεων. Ποιες άλλες δυσκολίες αντιμετώπισες κατά τη μετάφραση αυτού του βιβλίου;

Ενώ οι «φυσιολογικοί» αναγνώστες διαβάζουν ένα κείμενο μόνο μία φορά και συχνά πηδάνε σελίδες αν βαριούνται ή βιάζονται, οι μεταφραστές προφανώς πρέπει να διαβάσουν και να ξαναδιαβάσουν με πολύ πιο εντατικό τρόπο. Επειδή το «120 μέρες στα Σόδομα» είναι ένα τόσο ακραίο κείμενο, η «συνύπαρξή» μου με αυτό για τρία χρόνια ήταν κατά καιρούς μια πολύ δύσκολη εμπειρία. Συνειδητοποίησα ότι, όσο περισσότερο ασχολούμουν με το μυθιστόρημα, τόσο περισσότερο -όχι λιγότερο- με επηρέαζε η βία που περιέχει· ορισμένες ενότητες του μυθιστορήματος με περιγραφές βασανιστηρίων σχεδόν δεν άντεχα να τις μεταφράσω. Επίσης, δυσκολεύτηκα να μεταφράσω τις ενότητες που αναφέρονταν στην κοπροφιλία –μετά από μερικές ώρες αναγκαζόμουν να διακόψω γιατί με είχε πιάσει ναυτία!

Από τεχνικής άποψης υπήρχαν και ενδιαφέρουσες προκλήσεις. Το έργο του Ντε Σαντ είναι ένα σχέδιο, δεν είναι ολοκληρωμένο χειρόγραφο, οπότε υπάρχουν πολλά λάθη και τα σημεία στίξης χρησιμοποιούνται με πολλή φειδώ –μερικές φορές οι προτάσεις κρατάνε σελίδες ολόκληρες όπως στον Προυστ. Θέλαμε οι αγγλόφωνοι αναγνώστες να έχουν μια αίσθηση του πρωτότυπου κειμένου οπότε κρατήσαμε τα λάθη και κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε για να μιμηθούμε το μακροπερίοδο λόγο –παρόλο που τα αγγλικά είναι λιγότερο ευέλικτα από τα γαλλικά, γεγονός που μας δυσκόλεψε. Έπρεπε επίσης να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να βρούμε ένα λογοτεχνικό ιδίωμα που να μην είναι ξεπερασμένο, αλλά ούτε και πολύ σύγχρονο, γιατί θέλαμε αυτή η μετάφραση να αντέξει στο χρόνο. Θέλαμε να παραμείνουμε αόρατοι και να αφήσουμε το πρωτότυπο κείμενο να μιλήσει στους άγγλους αναγνώστες τόσο ωμά όσο και στους γάλλους αναγνώστες.

Συνειδητοποίησα ότι, όσο περισσότερο ασχολούμουν με το μυθιστόρημα, τόσο περισσότερο -όχι λιγότερο- με επηρέαζε η βία που περιέχει· ορισμένες ενότητες του μυθιστορήματος με περιγραφές βασανιστηρίων σχεδόν δεν άντεχα να τις μεταφράσω.

120-days-cover

Αναφέρεις στο βιογραφικό σου ότι ένα από τα ερευνητικά σου ενδιαφέροντα είναι και η λογοτεχνία του 18ου αιώνα. Υπάρχει συγκεκριμένος λόγος που αποφάσισες να εστιάσεις σε αυτόν τον αιώνα;

Το πρώτο βιβλίο μου είχε θέμα τα κωμικά μυθιστορήματα του 18ου αιώνα. Εν τω μεταξύ πάντα μου άρεσε ο συνδυασμός φιλοσοφίας και μυθοπλασίας που χαρακτηρίζει τη λογοτεχνία του 18ου αιώνα. Για μένα, το μυθιστόρημα του 18ου αιώνα έχει πολύ περισσότερο ενδιαφέρον και ποικιλομορφία από ό,τι το μυθιστόρημα του 19ου αιώνα. Αυτή την περίοδο γράφτηκαν εξαίσια έργα, βλέπε «Η ιστορία του Τομ Τζόουνς, ενός έκθετου», «Ο καλόγερος», «Επικίνδυνες Σχέσεις», και, φυσικά, το «120 μέρες στα Σόδομα».

Τι βλέπεις ως καθηγητής λογοτεχνίας, η γαλλική λογοτεχνία είναι σήμερα δημοφιλής στο αγγλόφωνο κοινό; Ποιες είναι οι τελευταίες τάσεις στη μετάφραση γαλλικής λογοτεχνίας στα αγγλικά;

Οι Άγγλοι προσέγγιζαν πάντα τεμπέλικα τις άλλες γλώσσες και μέχρι πρόσφατα το ίδιο έκαναν και με τη μετάφραση μυθιστορημάτων από άλλες γλώσσες. Τα τελευταία χρόνια αυτό έχει αλλάξει, βλέπε για παράδειγμα τη δημοφιλία των σκανδιναβικών αστυνομικών μυθιστορημάτων. Παρόλα αυτά, οι Άγγλοι εξακολουθούν να μεταφράζουν στη γλώσσα τους πολύ λιγότερα έργα από ό,τι άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ως προς τη γαλλική λογοτεχνία, υπάρχουν πλέον εξαίρετες μεταφράσεις όλων των σημαντικών έργων, αλλά πολύ λίγοι σύγχρονοι συγγραφείς, με εξαίρεση τον Μισέλ Ουελμπέκ, έχουν μεταφραστεί.