Συνέντευξη του μήνα – Κωνσταντίνα Παπυράκη
(φιλόλογος, καθηγήτρια ελληνικής γλώσσας) 

(Please scroll down to read the interview in English.)

Μίλησέ μας λίγο για σένα. Πώς βρέθηκες να ασχολείσαι με την ελληνομάθεια;

Ονομάζομαι Κωνσταντίνα Εμμ. Παπυράκη. Κατάγομαι από το Ηράκλειο Κρήτης όπου διαμένω και μόνιμα. Αποφοίτησα από τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών το 2008 καθώς σπούδασα Ελληνική Φιλολογία με ειδίκευση στη Μεσαιωνική και Νεοελληνική Φιλολογία. Παράλληλα με τα μαθήματα μέσης εκπαίδευσης ασχολούμαι και με την παράδοση μαθημάτων Ελληνομάθειας σε αλλόγλωσσους. Πρόκειται για μια εξαιρετικά μοναδική εμπειρία καθώς το να διδάσκεις από μηδενικό-πρωταρχικό επίπεδο την Ελληνική σε άτομα με διαφορετική μητρική γλώσσα αποτελεί μεγάλη πρόκληση. 

Ποια είναι η διαδικασία απόκτησης πιστοποίησης ελληνομάθειας (προϋποθέσεις, εξετάσεις, κ.λπ.) και ποιος τη διοργανώνει;

Έχω την χαρά να συμμετέχω κάθε χρόνο από το 2009 ως εξετάστρια-αξιολογήτρια στα προφορικά που διενεργεί το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας που είναι ο επίσημος φορέας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων Πολιτισμού και Αθλητισμού για την πιστοποίηση επάρκειας της Ελληνομάθειας, το οποίο θεσμοθετήθηκε το Νοέμβριο του 1998. Σχετικές εξετάσεις διοργανώθηκαν για πρώτη φορά το 1999. Τα επίπεδα για τα οποία χορηγείται πιστοποιητικό στους επιτυχόντες στις σχετικές εξετάσεις είναι έξι (Α1-Α2-Β1-Β2-Γ1-Γ2). Συνήθως οι εξετάσεις διενεργούνται δύο φορές το χρόνο (Οκτώβρη-Μάιο) στα αντίστοιχα εξεταστικά κέντρα. Προσωπικά έχω συνεργασία με το επίσημα αναγνωρισμένο εξεταστικό κέντρο ανατολικής Κρήτης “Γαληνάκη-Μπαρνιά” με έδρα το Ηράκλειο Κρήτης από το 2009 μέχρι και σήμερα. 

Πρακτικά, γιατί να αποκτήσει κάποιος πιστοποιητικό ελληνομάθειας;

Το πιστοποιητικό επάρκειας ελληνομάθειας χρειάζεται:

• για επαγγελματικούς σκοπούς, καθώς αποδεικνύει το επίπεδο της επάρκειας της ελληνομάθειας του κατόχου του στην αγορά εργασίας και θεωρείται προϋπόθεση για την εξάσκηση διάφορων επαγγελμάτων στην Ελλάδα. Για παράδειγμα  στο π.δ. 38/2010 που συνιστά ενσωμάτωση της Οδηγίας 2005/36/ΕΚ και συγκεκριμένα στο άρθρο 52 (Άρθρο 53 της Οδηγίας) αναφέρεται πως οι γλωσσικές γνώσεις στην ελληνική γλώσσα είναι απαραίτητες για την άδεια άσκησης επαγγέλματος βάσει της αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων των δικαιούχων. Κάθε δικαιούχος αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων για την άσκηση επαγγέλματος στη χώρα μας θα πρέπει να πιστοποιεί, σύμφωνα με το επάγγελμα που θέλει να ασκήσει, την απαραίτητη ελληνομάθεια.Το επίπεδο ελληνομάθειας που απαιτείται ορίζεται από τον εκάστοτε αρμόδιο φορέα και αναμένονται πληροφορίες σχετικά με τις ακριβείς προβλέψεις.

• για τις σπουδές, καθώς δίνει τη δυνατότητα σε αλλογενείς/αλλοδαπούς που είναι κάτοχοι πιστοποιητικού Β2 επιπέδου να εγγραφούν σε ελληνικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα (σύμφωνα με την υπουργική απόφαση Φ152/Β6/1504/30-5-2001-ΦΕΚ 659Τ. Β΄). Όποιος/α επιθυμεί να φοιτήσει σε ελληνικό και ελληνόφωνο εκπαιδευτικό ίδρυμα ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης πρέπει να έρθει σε επαφή με το φορέα όπου επιθυμεί να σπουδάσει και να πληροφορηθεί για το επίπεδο ελληνομάθειας που απαιτείται για τον κύκλο σπουδών που θέλει να παρακολουθήσει.

• για το διορισμό στο δημόσιο: το πιστοποιητικό Γ1 (παλαιό Δ) επιπέδου δίνει τη δυνατότητα σε ευρωπαίο πολίτη, κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να αποδείξει την πολύ καλή γνώση και την άνετη χρήση της ελληνικής γλώσσας σε περίπτωση που επιθυμεί να διεκδικήσει θέση στο ελληνικό δημόσιο (σύμφωνα με το άρθρο 4 του Υπαλληλικού Κώδικα (ν.3528/2007) πολίτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επιτρέπεται να διορίζονται σε θέσεις οι οποίες δεν εμπίπτουν στην εξαίρεση της παρ.4 του άρθρου 39 Συνθ.Ε.Κ., σύμφωνα με τα προβλεπόμενα γι’ αυτούς σε ειδικό νόμο). Επιπλέον, την ελληνομάθειά τους για διορισμό στο δημόσιο χρειάζεται να πιστοποιήσουν αλλοδαποί πολίτες των κρατών, που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τους οποίους διορισμός επιτρέπεται μόνο στις προβλεπόμενες από ειδικούς νόμους περιπτώσεις, όσοι επιθυμούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια με πολιτογράφηση και οι αλλοδαποί ομογενείς.

• σύμφωνα με την Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος υποψήφιων εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για ένταξη στους πίνακες αναπληρωτών και ωρομίσθιων εκπαιδευτικών και στους πίνακες διορισμών σχολ. έτους 2012-2013 (κεφάλαιο Δ΄, παράγραφος 1, εδάφιο γ), από το 2012 και εξής όσοι δεν κατέχουν απολυτήριο ελληνικού εξαταξίου Γυμνασίου ή Λυκείου ή ισότιμου σχολείου οφείλουν να προσκομίζουν πιστοποιητικό για την άριστη γνώση και την άνετη χρήση της ελληνικής γλώσσας το οποίο εάν έχει εκδοθεί από το ΚΕΓ πρέπει να είναι επιπέδου Γ2.

• για τη χορήγηση της άδειας παραμονής «επί μακρόν διαμένοντος»: το Κ.Ε.Γ. συνεργάζεται με τη Γενική Γραμματεία Δια βίου Μάθησης του Υπουργείου Παιδείας για την πιστοποίηση της ελληνομάθειας στο επίπεδο Α2 (παλαιό Α). Οι ενδιαφερόμενοι εξετάζονται και στη γνώση στοιχείων της ελληνικής ιστορίας και ελληνικού πολιτισμού. Οι ενδιαφερόμενοι/ες μπορούν να επικοινωνούν με τη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης για πληρέστερη ενημέρωση. Γενικές πληροφορίες διατίθενται στην ιστοσελίδα της ΓΓ. 

Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι διδασκόμενοι κατά την εκμάθηση της ελληνικής; Χρησιμοποιούνται ενδιάμεσες γλώσσες/μετάφραση για τη διευκόλυνσή τους; 

Oι διδασκόμενοι αρχικά αντιμετωπίζουν δυσκολία κατά την εκμάθηση των Ελληνικών λόγω της πολυπλοκότητας της δομής της γραμματικής και του συντακτικού όμως η πληθώρα βιβλιογραφίας που υπάρχει για τις εξετάσεις αυτές διευκολύνει την διαδικασία αυτή. Στην πλειοψηφία των μαθημάτων ως ενδιάμεση γλώσσα συνεννόησης χρησιμοποιούνται τα αγγλικά.

 ************************************************

 Interview of the month – Konstantina Papyraki
 (philologist, Greek language teacher)

Tell us a little bit about yourself. How did you first start teaching Modern Greek?

My name is Konstantina Papyraki and I come from Heraklion, Crete, where I still reside at the moment. I graduated from the Athens School of Philosophy in 2008, having studied at the Faculty of Philology, with a specialization in Medieval and Modern Greek Philology. Besides teaching secondary school students, I also teach Modern Greek to foreign speakers. It’s an amazingly unique experience; teaching people with a different mother tongue is a great challenge, especially since they start learning Greek from scratch.

How can one obtain a certificate of proficiency in Greek? What is the procedure (conditions, exams, etc.) and who is responsible for it?

I have had the pleasure to participate every year since 2009 as an examiner and evaluator in the oral exams organised by the Centre for the Greek Language (Greek Language Centre?), which is the official organization of the Ministry of Education, Religious Affairs, Culture and Sports for the certification of attainment in the Greek language (established in November 1998). The first exams to certify attainment in the Greek language took place in 1999. The certificates awarded to those who pass the exams correspond to the following levels: A1-A2-B1-B2-C1-C2. The exams usually take place twice a year (in October and May) at the specified exam centres. Personally, I have been collaborating with the officially recognised eastern Crete exam centre “Galinaki-Barnia”, based in Heraklion, Crete, since 2009. 

Is there any practical reason why one should obtain this certificate for the Greek language?

The certificate of attainment in the Greek language is necessary:

• for professional purposes, given that it serves as proof of the successful candidate’s level of attainment in Greek for the labor market and it is a requirement for the practice of various professions in Greece. For instance, under P.D. 38/2010, which incorporates Directive 2005/36/EC, and more specifically under article 52 (Article 53 of the Directive), knowledge of Greek is a requirement for individuals wishing to obtain a license to practice a profession based on the recognition of their professional qualifications. Every individual entitled to recognition of his/her professional qualifications in order to practice a profession should certify, depending on the profession he/she wishes to practice, the required knowledge of the Greek language. The latter is specified by the relevant competent authority, while detailed information on the exact provisions is expected to be published soon.

• for studying, as at Level B2 it allows foreigners to register at a Greek institution of higher education (according to M.D. Φ152/Β6/1504/30-5-2001-Government Gazette 659Τ. Β΄). Any individual who wishes to study at a Greek and Greek speaking institution of higher education should contact the respective institution to get information on the required level of knowledge of Greek for the faculty programme he/she wishes to attend.

• to work in the public sector: certificate level C1 (formerly D) allows citizens of European Union member states to prove their proficiency and fluency in Greek and thus be employed in a Greek civil service position (according to article 4 of the Civil Service Code, L.3528/2007, on citizens of European Union member states who are allowed to be employed in positions not falling under the exception of par. 4 of Article 39 of the Treaty of European Communities, according to the relevant provisions of a specific law). Moreover, the following individuals are required to certify their knowledge of Greek in order to be able to work in the public sector: foreign citizens of states that are not members of the EU who are allowed to be employed in a Greek civil service position solely in cases provided by specific laws, individuals who wish to get the Greek citizenship through naturalisation, and foreign nationals.

• according to the Call for expression of interest addressed to candidate teachers of Primary and Secondary education who wish to be included in the lists of temporary and hourly-paid teachers and in the 2012-2013 school year recruitment lists (chapter D, par. 1, subpar. c), from 2012 on, those who do not hold a school leaving certificate (apolytirion) issued by a Greek six-class Secondary School or High School or any equivalent school, should provide a certificate of excellent knowledge and fluent use of the Greek language, which, if issued by the Centre for the Greek Language, should be of C2 level.

• to obtain the residence permit issued for “long-term residents”: the Centre for the Greek Language collaborates with the General Secretariat for Lifelong Learning of the Ministry of Education for the certification of  attainment in the Greek language Level A2 (formerly Α). The exams also test the knowledge of the interested individuals in the subjects of Greek history and Greek civilisation. Those interested may contact the General Secretariat for Lifelong Learning for more information. For general information please visit their website.  

What are the difficulties learners are faced with while learning Greek? Do you use any intermediate languages/translation techniques to make it easier for them? 

In the beginning, learners find it difficult to learn Greek because of the complexity of the structure of its grammar and syntax. However, there is plenty of literature to prepare them for the exams which is very helpful. Most of the subjects are taught using English as an intermediate language. 

 Interview of the month – Robin Waterfield
(writer-classic scholar and translator)

So, tell us a bit about yourself. Why ancient history and why the Classics?

I sort of drifted into studying Classics. I had a traditional British private-school education, in which Latin and Greek featured prominently. I started Latin at age 8 and Greek at 10. Aged 13, I wanted to change to modern languages, because French was my best subject, but at my school you could not study both German and ancient Greek: they coincided on the timetable. So I went to my form teacher and told him I wanted to change from Greek to German. ‘I wouldn’t, if I were you,’ he said – and I didn’t. I carried on in the half-hearted way that many teenagers approach school work, and only truly fell in love with Classics at university. In my final year at Manchester, I had to choose between my two favourite subjects, philosophy and history. I tossed a coin, and it came down on philosophy. I returned to history about fifteen years ago.

What were the challenges you faced while learning Greek and especially ancient Greek?  

Well, when you start Greek at the tender age of 10, the learning is very gradual and slow, and I was quick, so it was okay! The kind of traditional education I had involved learning grammar and so on by rote – repeating, time and again, the principal parts of verbs, for instance, until you’ve got them right. Of course, there were many difficulties along the way, probably those that are experienced by everyone: English is not an inflected language, so I had to get used to the grammar; I found Homeric Greek and other poetry very difficult (I still do in some cases: Euripides’ choral odes, for instance!); when accents were introduced when I was about 16 years old, I found them difficult, not least because when English people speak ancient Greek out loud, they pronounce the words with English stresses, ignoring the original accents, so it was hard to remember whereabouts on any given word the accent fell. Just the usual difficulties, then! 

How would you describe your experience of translating the Classics? What are the specific challenges and rewards involved in this type of translation? 

I love translating. It gives me as much pleasure as almost anything. I can usually get to see not just what the ancient author is trying to say, but also what some of the undertones and overtones are. The challenge is to translate in a way that catches not just the surface meaning, but something of the undertones and overtones as well – and to do it all in fluent English! Even if it’s rare to get it perfectly right, it is such a joy when it happens, or you get close enough. It is critically important for translators not just to be as good as possible at their non-native language, but to have a really good feel for their native language. I read very widely in English, fiction and non-fiction, and that certainly feeds back into my translating as well. 

Do you have a favorite ancient writer/philosopher? What do you love about them?  

My favourite ancient writer is generally whoever I’m translating at the time! The pleasure is in the translating, as well as the content. I suppose if I had to pick on just one author it would be Plato, for his genius as both a thinker and a writer; but it is easy to get sucked in by Plato’s brilliance, and to fail to question some of his ideas – especially his anti-democratic politics. Herodotus would come a close second. 

How is your current project, a general history of the ancient Greeks, from c.700 to c. 30 BCE, going? How do you deal with all the existing information? 

I think it’s going well, but there’s a long way to go yet (I have to deliver the typescript in about ten months’ time). Sometimes the responsibility weighs quite heavily on me: the book will be published by Oxford University Press, so it will have that cachet, and might be read by a lot of people – the whole next generation of students and history buffs (my target audience). And there are quite a few general histories of ancient Greece around, so there is no point in adding to them unless the book is outstanding. Well, we shall see about that! I’m definitely over-writing, though, and will have to do some severe editing at the end. There is, of course, an incredible amount to read: I have suddenly to know … well, everything! My reading list is about 200 pages long! Thanks to the support of my wife, I’ve been able to work about thirteen hours a day, seven days a week, for over a year now, and I’m loving every minute of it. Despite the enormous amount of reading, my eyelids rarely seem to get heavy. I have a large collection of books here at home, and make visits to Athens to supplement what I have on my shelves. 

Have you seen any of your works translated? 

It is, of course, very unusual for a translation to be translated into another language, but for some reason one of my 25 or so translations has been further translated: my translation of Plato’s Statesman has appeared in Chinese! Presumably they couldn’t find anyone local who knew ancient Greek well enough. As for my other books: my children’s books have appeared in many languages, as have my biography of Kahlil Gibran and my book Hidden Depths, on hypnosis. The history books have not been picked up so much by foreign publishers: a couple of them are in Spanish – but three of them are in modern Greek:

Athens: A History was published by Enalios as Αθήνα;
Xenophon’s Retreat was published by Psychogios as Ξενοφών: Η Κάθοδος των μυρίων;
and Why Socrates Died was published by Psychogios as Σωκράτης: Η Ζωή του, ο Θάνατός του. 

************************************************************

Συνέντευξη του μήνα – Robin Waterfield
(συγγραφέας-μεταφραστής και μελετητής της κλασικής φιλολογίας)

Λοιπόν, μίλησέ μας λίγο για σένα. Γιατί επέλεξες την αρχαία ιστορία και γιατί τους κλασικούς;

Δεν τα επέλεξα ακριβώς, κατά κάποιο τρόπο οδηγήθηκα στους κλασικούς. Το σχολείο μου ήταν ένα παραδοσιακό βρετανικό ιδιωτικό σχολείο που έδινε βαρύτητα στη διδασκαλία λατινικών και ελληνικών. Ξεκίνησα λατινικά στα 8 και ελληνικά στα 10. Στα 13 μου, ήθελα να στραφώ στις σύγχρονες γλώσσες, γιατί το αγαπημένο μου μάθημα ήταν τα γαλλικά, όμως τα γερμανικά και τα αρχαία ελληνικά συνέπιπταν στο πρόγραμμα, άρα έπρεπε να διαλέξω. Πήγα λοιπόν στον υπεύθυνο καθηγητή μου και του είπα ότι ήθελα να αφήσω τα ελληνικά για τα γερμανικά. «Δεν θα το έκανα στη θέση σου», μου είπε, και δεν το έκανα. Συνέχισα με μισή καρδιά, όπως αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι έφηβοι το διάβασμα, και έπρεπε να φτάσω στο πανεπιστήμιο για να ερωτευτώ πραγματικά τους κλασικούς. Στο τελευταίο έτος μου στο Μάντσεστερ, έπρεπε να διαλέξω φιλοσοφία ή ιστορία, που τα αγαπούσα και τα δύο. Τελικά έριξα κέρμα και βγήκε φιλοσοφία. Ξαναβρήκα την ιστορία περίπου 15 χρόνια μετά.

Ποιες προκλήσεις αντιμετώπισες κατά την εκμάθηση των ελληνικών και ειδικά των αρχαίων; 

Όταν ξεκινάς να μαθαίνεις ελληνικά στην τρυφερή ηλικία των 10 ετών, η γνώση χτίζεται αργά, σταδιακά, αλλά εγώ ήμουν γρήγορος, οπότε καλύτερα!

Το παραδοσιακό μου σχολείο είχε κάνει σύστημα την εκμάθηση της γραμματικής δια της επανάληψης· επανάληψη ξανά και ξανά, στις κύριες κλίσεις των ρημάτων, π.χ., μέχρι να τα μάθεις καλά. Φυσικά, συνάντησα πολλές δυσκολίες στο μεταξύ, λογικά αυτές που έχουν όλοι: τα αγγλικά δεν είναι κλιτή γλώσσα, οπότε έπρεπε να εξοικειωθώ με τη γραμματική, επίσης, δυσκολεύτηκα πολύ στην Ομηρική γλώσσα και στην ποίηση γενικά (ακόμα δυσκολεύομαι κάποιες φορές, βλέπε χορικά άσματα Ευριπίδη!). Έπειτα, όταν στα 16 μου άρχισα να μαθαίνω τους τόνους, δυσκολεύτηκα πάλι, ειδικά γιατί όταν οι Άγγλοι μιλούν αρχαία ελληνικά, τα τονίζουν όπως τα αγγλικά, αγνοώντας την κανονική προφορά, οπότε δεν ήταν εύκολο να θυμάμαι πού έμπαινε ο τόνος σε κάθε(-κάθε) λέξη! Οι συνηθισμένες δυσκολίες δηλαδή!

Πώς βλέπεις τη μετάφραση των κλασικών; Ποιες προκλήσεις περιέχει και πώς σε αποζημιώνει συγκεκριμένα αυτό το είδος μετάφρασης; 

Αγαπώ πολύ τη μετάφραση. Με ευχαριστεί σχεδόν όσο τίποτα άλλο. Συνήθως καταφέρνω να καταλάβω όχι μόνο τι προσπαθεί να πει ο αρχαίος συγγραφέας, αλλά και κάποιες από τις λανθάνουσες αποχρώσεις του λόγου του. Η πρόκληση είναι να μεταφράσεις έτσι που να μην πιάνεις μόνο τα επιφανειακά μηνύματα, αλλά και κάτι από αυτές τις λανθάνουσες αποχρώσεις –και όλα αυτά να τα εκφράσεις σε άπταιστα αγγλικά! Παρόλο που σπάνια φτάνεις το τέλειο, σου δίνει τόσο μεγάλη χαρά όταν το κάνεις ή όταν το πλησιάζεις! Είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό που θα πω τώρα: οι μεταφραστές πρέπει να είναι όσο καλοί γίνεται στην ξένη γλώσσα, αλλά αυτό δεν αρκεί, πρέπει να έχουν και πραγματικά καλό ένστικτο στη μητρική τους. Διαβάζω πολλά αγγλικά κείμενα διαφορετικού περιεχομένου, τόσο λογοτεχνία όσο και άλλα, κάτι που τροφοδοτεί σίγουρα τη μεταφραστική μου ικανότητα. 

Έχεις αγαπημένο αρχαίο συγγραφέα/φιλόσοφο; Γιατί τον ξεχωρίζεις;  

Ο αγαπημένος μου αρχαίος συγγραφέας είναι αυτός που κάθε φορά μεταφράζω! Η ευχαρίστηση της δουλειάς προκύπτει και από τη διαδικασία της μετάφρασης και από το περιεχόμενο. Αν έπρεπε να διαλέξω έναν και μόνο συγγραφέα, λογικά θα διάλεγα τον Πλάτωνα για την ιδιοφυή του σκέψη και γραφή. Είναι εύκολο, βέβαια, να «τυφλωθεί» κανείς από την πνευματική λάμψη του Πλάτωνα και να μην φτάσει να αμφισβητήσει κάποιες ιδέες του – ειδικά την αντιδημοκρατική του πολιτική. Με μικρή διαφορά, δεύτερο θα έλεγα τον Ηρόδοτο. 

Αυτή την περίοδο γράφεις ένα βιβλίο που θα περιέχει μια γενική ιστορία των Αρχαίων Ελλήνων από το 700 έως το 30 π.Χ. περίπου. Πώς πάει; Πώς διαχειρίζεσαι όλες τις υπάρχουσες πληροφορίες; 

Νομίζω ότι πάει καλά, αλλά έχω πολύ δρόμο ακόμα μπροστά μου (πρέπει να παραδώσω σε περίπου 10 μήνες). Μερικές φορές αισθάνομαι βαριά την ευθύνη: το βιβλίο θα εκδοθεί από τον οίκο Oxford University Press, οπότε θα έχει το ανάλογο κύρος που πιθανόν να προσελκύσει πολλούς αναγνώστες –ολόκληρη την επόμενη γενιά φοιτητών και φανατικών της ιστορίας (που είναι το κοινό-στόχος μου). Και κυκλοφορούν και αρκετές γενικές ιστορίες της Αρχαίας Ελλάδας, οπότε δεν υπάρχει λόγος να προστεθεί ένα ακόμα έργο, αν δεν είναι εξαιρετικό. Καλά, αυτό θα το δούμε! Σίγουρα, όμως, γράφω παραπάνω από όσο χρειάζεται και θα χρειαστεί να το περάσω ένα πολύ σοβαρό δεύτερο χέρι μετά. Και, φυσικά, η υπάρχουσα βιβλιογραφία είναι αχανής: πρέπει ξαφνικά να μάθω…ουσιαστικά, τα πάντα! Η λίστα αυτών που πρέπει να διαβάσω φτάνει τις 200 σελίδες! Χάρη στην υποστήριξη της γυναίκας μου, έχω καταφέρει και δουλεύω περίπου 13 ώρες την ημέρα, κάθε μέρα, για πάνω από ένα χρόνο πλέον, απολαμβάνοντας κάθε λεπτό αυτού του χρόνου. Παρά τον όγκο του διαβάσματος, τα βλέφαρά μου σπάνια βαραίνουν από κούραση. Έχω μια μεγάλη συλλογή βιβλίων εδώ στο σπίτι μου και πηγαίνω πού και πού στην Αθήνα για τα υπόλοιπα.

Έχει μεταφραστεί κάποιο από τα έργα σου; 

Σπάνια, βέβαια, μια μετάφραση μεταφράζεται σε άλλη γλώσσα, αλλά για κάποιο λόγο μία από τις 25 περίπου μεταφράσεις μου έχει πράγματι μεταφραστεί περαιτέρω: η μετάφρασή μου στο έργο του Πλάτωνα Πολιτικός έχει μεταφραστεί στα κινέζικα! Υποθέτω δεν θα βρήκαν κάποιον εκεί που να γνωρίζει αρκετά καλά αρχαία ελληνικά. Τα δικά μου βιβλία τώρα: τα βιβλία μου για παιδιά έχουν κυκλοφορήσει σε πολλές γλώσσες, όπως και η βιογραφία του Χαλίλ Γκιμπράν και το βιβλίο μου σχετικά με την ύπνωση, Hidden Depths. Οι ξένοι εκδότες δεν έχουν επιλέξει ιδιαίτερα τα βιβλία μου περί ιστορίας: κάποια κυκλοφορούν στα ισπανικά, αλλά τρία από αυτά θα τα βρείτε στα νέα ελληνικά:

το Athens: A History, που δημοσιεύτηκε από τις εκδόσεις Ενάλιος με τίτλο Αθήνα,
το Xenophon’s Retreat που δημοσιεύτηκε από τις εκδόσεις Ψυχογιός με τίτλο Ξενοφών: Η Κάθοδος των μυρίων
και το Why Socrates Died που δημοσιεύτηκε από τις εκδόσεις Ψυχογιός με τίτλο Σωκράτης: Η Ζωή του, ο Θάνατός του. 

Interview of the month – David Bellos
(Princeton University professor – translator – writer) 

First of all, we’d like to say it’s an honour to have you on our blog. We have read your book Is that a fish in your ear? and we would like to ask what drove you to write it. It seems to be directed to a wider audience and not to translation professionals in particular. Would you say it’s an attempt to familiarise the public with the translation profession?  

You’re quite right: Is That a Fish in Your Ear? is not directed to translation professionals. They don’t need me to tell them what their job is!

The first spark was lit by a pompous, pink-faced parent at a gathering in Princeton, or rather, by his saying, as if he knew what he meant, that ‘translation is no subsitute for the original, of course’. I’ve always been irritated by received wisdom of that kind, but on this occasion the cliché struck me as more than silly—as just plain wrong. So I sat down and wrote a little diatribe. It amused me quite a lot. Then I wrote a few more essays on received wisdom about translation, and soon there emerged the idea for a whole book, initially called “The Truth About Translation”. From the start the aim was to get people who do not often think about translation to realise what sort of a thing it is. It’s a general education book, I suppose. And also an amusing one. Instruire et plaire, that’s always been my aim!

Do you think translators and the profession in general are sometimes underrated and why is that?

Yes, I do think that the profession is little understood and little valued. That is particularly true in the English-speaking world, which has the misfortune to speak the “top” language of the day. Misrecognition of the profession arises from lack of understanding of the nature, history, value and difficulty of the job its practitioners do. That’s what my book is about. But it is also about WHY translation matters, and it’s therefore, in its way, also a book about the nature of language and the nature of human life (or at least, one underlying dimension of it).

What do you enjoy the most in translation? Which are the biggest challenges you face?

That’s an entirely different matter. What I like about translating is the ways it draws on scholarly and technical knowledge, on the one hand, and on inventiveness and creativity, on the other. I enjoy that particular mix. But I also think (and know, from experience) that any text—every text—raises the same kinds of challenges for the translator, so I don’t really hierarchise text-types in terms of their challenges. From a translation point of view, there’s just as much interest, difficulty, and invention in a detective novel as in a poem by Rilke.

Tell us about Georges Perec, an author whose works you have translated. Is it this immersion into his work and mind that drove you to write his biography?

I was “driven” to write the biography by the unexpected and sudden success of the English translation of La Vie mode d’emploi. People wanted to know more about the author, and as I didn’t yet know very much myself, the best way to find out was to write a biography. I was very lucky, because the work on Perec turned out to be utterly fascinating, and I think Georges Perec A Life in Words is the best book I have written, or will ever write. It came at the right time.

We often see translators developing strong relationships with authors whose books they are translating. In your personal experience, what is the role of the literary translator and what is his relationship with the authors and the works he/she translates?

I have not worked with many living authors, and my relations with those I have translated have been quite varied. I get on well with Ismail Kadare, but that is partly because he has no doubt at all that what’s important in his work can be said in any language; he leaves me to be the judge of how to say it in English. Others are less accommodating. Translators into English have to cope with the fact that foreign writers often know some English, and think they can be the judge of the translation. (On some occasions, this may even be true.) Translators also have to cope with the fact that the English translation is by far the most important for the author’s career (and often for his income prospects.) The special role of English in the world today means that English translators of contemporary world authors have to be diplomats, negotiatiors and teachers too. It’s quite a strain.I try to explain the difference between “into English” and into other languages in my book with the distinction between “translating UP” and “translating DOWN”. It’s a crude distinction, but it grows out of my experience in the field, and also from looking at the history of the field.

What are your current projects? Are you translating anything at the moment?

I’ve just finished writing a quite big book about Victor Hugo’s Les Misérables, and I hope to take a break for the next few months. I expect I’ll poke my nose into its translation into French and irritate my translator the other way round. (I should add that had immense fun with the French translation of Fish and that Daniel Loayza, the translator, did a first-rate job, joining true scholarship with a wonderfully witty way with words. I do recommend it! Le Poisson et le Bananier, Flammarion, 2012, is every bit as good as the original, and in some respects rather better!)

I will probably do another Simenon novel next year, and maybe also a detective story by Frédéric Dard—but not straight away. I also have a full-time job!

*************************************************** 

Συνέντευξη του μήνα – David Bellos
(καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Princeton – μεταφραστής – συγγραφέας)

Πρώτα από όλα, να πούμε ότι είναι τιμή μας να σας φιλοξενούμε στο ιστολόγιό μας. Διαβάσαμε το βιβλίο σας «Is that a fish in your ear?» και θα θέλαμε να μάθουμε γιατί το γράψατε. Φαίνεται να απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό και όχι σε επαγγελματίες μεταφραστές συγκεκριμένα. Θα λέγατε ότι είναι μια απόπειρα να εξοικειωθεί το κοινό με το επάγγελμα του μεταφραστή; 

Ακριβώς:Το Is That a Fish in Your Ear? δεν απευθύνεται σε επαγγελματίες μεταφραστές. Περιττό να τους μάθω εγώ τη δουλειά τους!

Το πρώτο ερέθισμα προέκυψε σε μια συγκέντρωση στο Πρίνστον, όταν ένας αλαζόνας γονιός δήλωσε με στόμφο, ανάθεμα αν ήξερε και τι έλεγε, ότι «η μετάφραση δεν υποκαθιστά, φυσικά, το πρωτότυπο». Πάντα με ενοχλούσε να ακούω τέτοιου είδους σοφιστείες, αλλά στην προκειμένη περίπτωση το κλισέ μού ακούστηκε κάτι παραπάνω από χαζό -τελείως λάθος. Έκατσα λοιπόν και έγραψα μια αιχμηρή απάντηση. Και το διασκέδασα αρκετά. Ύστερα έγραψα μερικά ακόμα κείμενα για τις σοφιστείες που κυκλοφορούν για τη μετάφραση και σύντομα γεννήθηκε η ιδέα για ένα ολόκληρο βιβλίο, με τον αρχικό τίτλο «The Truth About Translation». Από την αρχή ο στόχος ήταν να βοηθήσω ανθρώπους που δεν τους απασχολεί συχνά η μετάφραση να συνειδητοποιήσουν περί τίνος πρόκειται. Είναι ένα βιβλίο γενικού εκπαιδευτικού χαρακτήρα, υποθέτω. Αλλά και ευχάριστο. Αυτός ήταν ανέκαθεν ο στόχος μου, Instruire et plaire!

Πιστεύετε ότι οι μεταφραστές και γενικότερα το επάγγελμα υποτιμώνται ορισμένες φορές και, αν ναι, γιατί;

Ναι, πιστεύω πράγματι πως το επάγγελμα είναι ελάχιστα κατανοητό και ελάχιστα εκτιμάται. Κυρίως μάλιστα στον αγγλόφωνο κόσμο, που έχει την ατυχία να μιλά την «κυρίαρχη» γλώσσα. Η ελλιπής αναγνώριση του επαγγέλματος απορρέει από την έλλειψη κατανόησης της φύσης, της ιστορίας, της αξίας και της δυσκολίας του έργου των μεταφραστών. Αυτό είναι το θέμα του βιβλίου μου, που εξηγεί ταυτόχρονα ΓΙΑΤΙ η μετάφραση είναι σημαντική, αποτελώντας έτσι και ένα βιβλίο για τη φύση της γλώσσας και τη φύση της ανθρώπινης ζωής (ή τουλάχιστον μιας διάστασης αυτής).

Τι είναι αυτό που σας αρέσει περισσότερο στη μετάφραση; Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε;

 Αυτό είναι άλλο. Αυτό που μου αρέσει στη διαδικασία της μετάφρασης είναι ότι στηρίζεται στις ακαδημαϊκές και τεχνικές γνώσεις από τη μια, αλλά και στην εφευρετικότητα και δημιουργικότητα από την άλλη. Μου αρέσει πολύ αυτό ακριβώς το μίγμα. Όπως επίσης πιστεύω (και γνωρίζω, από την εμπειρία μου) ότι όλα ανεξαιρέτως τα κείμενα γεννούν τις ίδιες προκλήσεις στους μεταφραστές, οπότε δεν ξεχωρίζω είδη κειμένων με βάση τις προκλήσεις τους. Από μεταφραστικής απόψεως, το ίδιο ενδιαφέρον, η ίδια δυσκολία και η ίδια εφευρετικότητα χαρακτηρίζουν τόσο ένα αστυνομικό μυθιστόρημα όσο και ένα ποίημα του Rilke.

Πείτε μας για τον Georges Perec, του οποίου έργα έχετε μεταφράσει. Εμβαθύνατε τόσο στο έργο και τον τρόπο σκέψης του που αποφασίσατε να γράψετε τη βιογραφία του;

Τη βιογραφία του την έγραψα λόγω της απροσδόκητης, ξαφνικής επιτυχίας της αγγλικής μετάφρασης του La Vie mode d’emploi. Ο κόσμος ήθελε να μάθει περισσότερα για τον συγγραφέα και καθώς ούτε εγώ ήξερα πολλά γι’ αυτόν, σκέφτηκα ότι ο καλύτερος τρόπος να μάθω ήταν γράφοντας τη βιογραφία του. Ήμουν πολύ τυχερός, γιατί η δουλειά μου πάνω στον Perec αποδείχθηκε τρομερά ενδιαφέρουσα και νομίζω ότι το Georges Perec A Life in Words είναι το καλύτερο βιβλίο που έχω γράψει ή θα γράψω ποτέ. Ήρθε την κατάλληλη στιγμή.

Συχνά βλέπουμε μεταφραστές να αναπτύσσουν καλές σχέσεις με τους συγγραφείς των βιβλίων που μεταφράζουν. Κατά την εμπειρία σας, ποιος είναι ο ρόλος του μεταφραστή λογοτεχνίας και ποια η σχέση του με τους συγγραφείς και τα έργα που μεταφράζει;

Δεν έχω ασχοληθεί με πολλούς εν ζωή συγγραφείς, αλλά οι σχέσεις μου με αυτούς που έχω μεταφράσει υπήρξαν ποικίλες. Έχω καλή σχέση με τον Ismail Kadare, αλλά αυτό οφείλεται εν μέρει στη βεβαιότητά του ότι τα στοιχεία που μετράνε στο έργο του μπορούν να ειπωθούν σε οποιαδήποτε γλώσσα, κι έτσι με αφήνει να κρίνω πώς θα το πω στα αγγλικά. Άλλοι συγγραφείς είναι λιγότερο ευέλικτοι. Όσοι μεταφράζουν προς τα αγγλικά έχουν να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι οι ξένοι συγγραφείς συχνά γνωρίζουν κάποια αγγλικά και νομίζουν ότι μπορούν να κρίνουν τη μετάφραση. (Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί και να ισχύει.) Οι μεταφραστές έχουν επίσης να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι η αγγλική μετάφραση είναι με μεγάλη διαφορά η σημαντικότερη για την καριέρα του συγγραφέα (και συχνά για το μελλοντικό του εισόδημα.) Λόγω του ιδιαίτερου ρόλου των αγγλικών στον κόσμο σήμερα, όσοι μεταφράζουν προς αγγλικά πρέπει να είναι διπλωμάτες, να μπορούν να διαπραγματευτούν και να είναι καλοί δάσκαλοι. Δεν είναι εύκολο. Στο βιβλίο μου προσπαθώ να εξηγήσω τη διαφορά μεταξύ του προς αγγλικά και προς άλλες γλώσσες, χρησιμοποιώντας διακριτά τις εκφράσεις «translating UP» και «translating DOWN» αντίστοιχα. Είναι χονδροειδής διάκριση, αλλά εκεί με οδηγεί η εμπειρία μου στο πεδίο, καθώς και η ιστορία του.

Με τι έργα ασχολείστε τώρα; Μεταφράζετε κάτι αυτή τη στιγμή;

Μόλις τελείωσα τη συγγραφή ενός αρκετά μεγάλου βιβλίου για τους Άθλιους του Βίκτωρος Ουγκώ και ελπίζω να κάνω διάλλειμα τους επόμενους μήνες. Φαντάζομαι ότι θα παρέμβω στη μετάφρασή του στα γαλλικά και θα  ενοχλήσω το μεταφραστή μου με τη σειρά μου. (Πρέπει να προσθέσω ότι διασκέδασα πολύ με τη γαλλική μετάφραση του Fish και ότι ο Daniel Loayza, ο μεταφραστής, έκανε φοβερή δουλειά, συνδυάζοντας την επίπονη έρευνα με ένα πανέξυπνο στυλ έκφρασης. Το συνιστώ λοιπόν! Το Le Poisson et le Bananier, Flammarion, 2012 είναι σε όλα τόσο καλό όσο και το πρωτότυπο και από κάποιες απόψεις μάλλον καλύτερο!)

Μάλλον θα μεταφράσω κι άλλο μυθιστόρημα του Simenon του χρόνου και ίσως και μια αστυνομική ιστορία του Frédéric Dard— αλλά όχι αμέσως. Έχω παράλληλα και δουλειά με πλήρες ωράριο!